Սպիտակ խաչքար, թոնիր, հարթակ․ Տավուշի կյանքի ու կենցաղի մասին պատմող գտածոներ՝ Տավուշ ամրոցում
2022 թվականի պեղաշրջանի ընթացքում բացի բուն միջնաբերդի տարածքում կատարվող պեղումներից, հնագետները աշխատել են նաև դեպի միջնաբերդ բարձրացող արահետի տարբեր մասերում՝ բացահայտելու ամրոց տանող հին ճանապարհը ։
Տիգրան Ալեքսանյան Արշավախմբի ղեկավար–Պեղումների, մաքրման աշխատանքների արդյունքում հայտնի դարձավ, որ միջնաբերդ բարձրացող հին ճանապարհը եղել է ներկայիս կածանի տեղում, որի տարբեր մասերում կառուցվել են հենապատեր: Դրանից վերև՝ աջ և ձախ կողմերում, հայտնաբերվել են հատվածական պահպանված պատերի մնացորդներ:
Պեղումները բացահայտում են Միջնադարյան Հայաստանի ամրոցաշինության մեջ կառուցապատման սկզբունքները, որոնք պաշտպանել են միջնաբերդը հարձակումներից, թշնամին անմիջապես չի մտել միջնաբերդ, այլ հայտնվել է պարիսպներով շրջափակված մի տարածքում, որտեղ բոլոր կողմերից ընկել է ամրոցի պաշտպանների հարվածի տակ։
Տավուշ ամրոցի պեղումներից հայտնաբերվել են՝ քարե գործիքներ, սպիտակ խաչքար, թոնիր, հացահատիկը մանրացնելու հարթակ, իրեր, որոնք պատկերացում են տալիս և հիմնավորում են գրավոր փաստերը միջնադարյան Տավուշի կյանքի ու կենցաղի մասին։
Տավուշ ամրոցում երրորդ տարին է ընթանում են հնագիտական պեղումներ՝ ի հայտ բերելով միջնադարյան կառույցի ճարտարապետական մանրամասները: Բերդի հիմնադրման ստույգ թիվը հայտնի չէ, առաջին հիշատակումը ուղիղ 1100 տարի առաջ է 921թ․, որը հայտնի է դառնում Հովհաննես Դրասխանակերտցու «Հայոց պատմությունից»։
