Կարդալով այս հոդվածը՝ դու ձեռք կբերես անհրաժեշտ գիտելիքներ և հմտություններ, ինչպես հրդեհները կանխելու, այնպես էլ հրդեհ առաջանալու դեպքում իրավիճակը գնահատելու և ճիշտ գործելու համար:
Ինչպես գիտենք, այրման համար նույն տեղում և նույն պահին պետք է լինեն՝
- այրվող նյութ
- օդ (թթվածին)
- կայծ կամ կրակ
Այս երեքից որևէ մեկի բացակայությունն անհնար է դարձնում այրումը կամ էլ բերում է արդեն այրվող նյութի (կրակի մարմանը):
Այրվող նյութեր հանդիպում են ամենուր և դրանք կարող են լինել գազային, հեղուկ կամ պինդ վիճակում (օրինակ՝ գազ, բենզին, փայտ): Այրումը կարող է ընթանալ դանդաղ կամ պայթյունի ձևով: Այրման ժամանակ ջերմություն է անջատվում և ջերմաստիճանը կարող է հասնել մինչև 1000-12000 C:
Հրդեհը չվերահսկվող այրումն է, որն ուղեկցվում է նյութական արժեքների ոչնչացումով և մարդկանց կյանքի ու առողջության համար վտանգ է առաջացնում:
Հիշենք այս ասացվածքը՝ «Առաջին րոպեին հրդեհը կարելի է մարել մի բաժակ ջրով, երկրորդ րոպեին՝ մի դույլ ջրով, երրորդ րոպեին՝ հրշեջ մեքենայով»:
Հրդեհները շատ վտանգավոր են, հրդեհի ժամանակ այրվում են իրերը, բնակարանը և նույնիսկ ամբողջ շենքը (տունը): Բայց ամենասարսափելին այն է, որ հրդեհի ժամանակ կարող են զոհվել մարդիկ: Այդ է պատճառը, որ միշտ պետք է հիշել հակահրդեհային անվտանգության հետևյալ կանոնները՝
- չի՛ կարելի խաղալ լուցկիներով կամ կրակվառիչներով,
- առանց մեծահասակների մի՛ մոտեցիր վառարանին և մի՛ բացիր դռնակը: Դուրս թռչող կրակներից կամ մոխրից կարող է հրդեհվել բնակարանը,
- չի՛ կարելի օգտագործել ինքնաշեն էլեկտրասարքավորումներ,
- մեկ վարդակից (ՐՏջպՑՍՈ) չի՛ կարելի միացնել մի քանի էլեկտրասարքավորում,
- տնից կամ սենյակից դուրս գալիս մի՛ մոռացեք անջատել էլեկտրասարքավորումները (հատկապես արդուկը, հեռուստացույցը, տաքացուցիչները),
- տոնածառից մի՛ կախիր էլեկտրական զարդեր և լույսեր, նաև հիշի՛ր, որ բամբակյա մորուքներն ու թղթե թիկնոցները հեշտ են բռնկվում,
- երբեք տանը մի՛ վառիր բենգալյան կրակներ և հրավառելիք (և ընդհանրապես, ավելի լավ է դա անել միայն մեծահասակների ներկայությամբ),
- բենզինով լցված մետաղյա տարողությունն ավելի անվտանգ է, քան բենզինից դատարկված տարողությունը, քանի որ դրա ներսում կարող են կուտակվել բենզինի պայթունավտանգ գոլորշիներ՝ օդի հետ խառնված վիճակում,
- չի՛ կարելի կրակի մեջ գցել անծանոթ առարկաներ, մասնավորապես՝ աէրոզոլային տուփեր, քանի որ դրանք ևս պայթունավտանգ են,
- երբ տանը կա կրակմարիչ, ապա անպայման ծանոթացի՛ր դրա օգտագործման կանոններին: Հիշի՛ր, որ մեկ կրակմարիչը փոխարինում է լոգարանի մեկ վաննա ջրին,
- կրակմարիչները լինում են՝ փրփրային, ածխաթթվային և փոշե:
Ածխաթթվային կրակմարիչներով կարելի է մարել բոլոր տեսակի այրվող նյութերը, նույնիսկ լարման տակ գտնվող էլեկտրասարքավորումները: Իմիջիայլոց՝ լարման տակ գտնվող էլեկտրասարքավորումները չի՛ կարելի մարել ջրով կամ փրփուրային կրակմարիչներով, քանի որ կարող եք հոսանքահարվել: Նախ պետք է անջատել հոսանքից, այնուհետև՝ մարել:
Մի՛ չորացրու լվացքն էլեկտրասալիկի վերևում: Շատ լավ է, որ դու մայրիկին օգնում ես, բայց վատ կլինի, եթե այն բռնկվի և հրդեհի պատճառ դառնա:
Եթե տանը հրդեհ է բռնկվել
Եթե հրդեհով բռնկված սենյակի (բնակարանի) դուռը դրսից բացեք, ապա կրակը կհարվածի ձեզ դեմ-դիմաց: Ուստի դուռը պետք է բացել դանդաղ և անպայման կանգնել դռան կողքը:
Եթե մուտքում (աստիճանահարթակում) հրդեհ է, և դուք բացում եք ձեր բնակարանի դուռը, ապա ձեր բնակարանը վերածվում է մի հսկա ծխնելույզի և եթե ծուխն անցնի բնակարանի միջով, ապա բնակարանում այլևս ապրել չի լինի, մինչև այն հիմնովին չվերանորոգվի:
Եթե տանը բռնկած հրդեհը մեծ չէ, կարելի է փորձել անմիջապես մարել այն կրակի վրա գցելով պինդ կտոր, ծածկոց կամ վերարկու:
Հիշի՛ր, այրվող բենզինը կամ նավթը չի՛ կարելի մարել ջրով, քանի որ բենզինը ջրից թեթև է, ջուրը իջնում է հատակը և կրակը մարելու հատկությունը կորցնում: Նույն պատճառով, եթե ճաշ պատրաստելիս այրվում է թավայի միջի յուղը, ապա ջուր չի՛ կարելի լցնել, այլ պետք է թավան ծածկել թաց սրբիչով:
Եթե կրակն անմիջապես չի մարում, անհապաղ տանից դուրս վազիր դեպի անվտանգ վայր և միայն այդ ժամանակ ահազանգիր հրշեջ պահպանությանը1-01 հեռախոսահամարով (կամ հարևանին խնդրիր ահազանգել):
Դուրս վազելիս անպայման պետք է փակել այն սենյակի դուռը, որտեղ հրդեհ է բռնկել: Փակելով դուռը հնարավոր է ոչ միայն կանխել ծխի տարածումը, այլև երբեմն մարել կրակը, քանի որ թթվածնի մուտքը փակվում է (եթե իհարկե սենյակի պատուհանները փակ են):
Եթե սենյակում հրդեհ է, չի՛ կարելի կոտրել պատուհանների ապակիները, այլապես սենյակ մուտք կգործի թարմ օդ (թթվածին), որից կրակն ավելի կուժեղանա:
Եթե հրդեհը տարածվել է նաև շքամուտքում, ապա երբեք մի՛ նստիր վերելակ: Այն կարող է անջատվել և դու կխեղդվես, քանի որ ծուխը նախ և առաջ կուտակվում է վերելակի հորանում:
Եթե ապրում եք վերին հարկերում, մի՛ փորձիր դուրս գալ: Անցնելով 2-3 հարկ՝ դու կարող ես թունավորվել այրումից առաջացած թունավոր ծխով: Ուստի մնա տանը, փակիր բոլոր դռները և փեղկերը թաց շորերով: Անմիջապես ահազանգիր 1-01 և հրշեջներին հայտնիր քո բնակարանի ճշգրիտ հասցեն: Պատուհանից օգնության կանչիր հարևաններին և անցորդներին: Այնուհետև փակիր պատուհանները և իջեցրու վարագույրները: Հատակը և դռները թրջիր ջրով: Գազը և էլեկտրականությունն անջատիր անմիջապես:
Հրդեհի ժամանակ ծուխն ավելի վտանգավոր է, քան կրակը: Մարդկանց մեծ մասը ծխից է խեղդվում (հատկապես վտանգավոր է պլաստմասաների այրումից առաջացող թունավոր ծուխը): եթե զգում ես, որ շնչահեղձ ես լինում, ապա կքանստած կամ սողալով (չորեքթաթ) շարժվիր դեպի ելքը, քանի որ ներքևում ծուխը քիչ է: Ուժեղ ծխի դեպքում պետք է շնչել թրջած կտորի միջով:
Հիշիր, մի քանի անգամ ծուխը ներշնչելուց հետո մարդը կարող է կորցնել գիտակցությունը: Ինչպե՞ս մարել մարդու վրայի այվող հագուստը: Պետք է հիշել հետևյալ օրենքը. «Կանգնի՛ր, ընկի՛ր, գլորվի՛ր»: Վառվող մարդուն պետք է կանգնեցնել, գցել գետնին և գլորել, այդպես մարելով կրակը: Կարելի է նաև փաթաթել ծածկոցով կամ խիտ գործվածքով կտորով:
Երբ փակ սենյակում ինքդ քեզ ես օգնում այս ձևերով, պետք է զգուշանաս նաև թունավոր գազից ծխախեղդ լինելուց:
Եթե հաղորդման ժամանակ հեռուստացույցից ծուխ է դուրս գալիս և այն բոցավառվում է, ապա անհապաղ պետք է անջատել այն հոսանքի աղբյուրից, օգնություն կանչել, վրան գցել որևէ ծածկոց, և ջուր լցնել վերևից: Ընդ որում մարելու ողջ ընթացքում պետք է կանգնել էկրանից հեռու՝ հեռուստացույցի կողքը, քանի որ էկրանը կարող է պայթել:
Շատ վտանգավոր է նաև մարմանդ, հանդարտ կրակը: Օրինակ՝ երբ չհանգցրած ծխախոտի մնացորդը ընկնում է ծածկոցին կամ բարձին, կամ էլ մխում է պլաստմասսայե աղբամանում, ապա մարմանդ հրդեհի ծխի պատճառով մեկ ժամում կարող են զոհվել ընտանիքի բոլոր անդամները:
Հրդեհի ժամանակ չի կարելի թաքնվել վարագույրների հետևում, պահարաններում, սեղանների և մահճակալների տակ: Իսկ եթե թաքնվել ես, ապա անպայման պետք է արձագանքել (պատասխանել), երբ հրշեջները կամ փրկարարները քեզ կանչում են:
Սպասելով հրշեջների գալուն՝ խուճապի մի՛ մատնվիր և մի՛ ցատկիր պատուհանից դուրս: Հիշիր՛ քեզ անպայման կփրկեն:
Երբ հրշեջները կժամանեն, լսիր նրանց և մի՛ վախեցիր: Նրանք շատ լավ գիտեն, թե ինչպես քեզ փրկեն:
