Մայիսի 26-ին տեղատարափ անձրևից Տավուշի և Լոռու մարզերում Դեբեդ, Աղստև և Տաշիր գետերի վարարումը առաջացրեց մի շարք արտակարգ դեպքեր ու պատահարներ։ Տավուշի մարզային ճգնաժամային կառավարման կենտրոնում բազմաթիվ ահազանգեր էին ստացվել շենք շինություններում, նկուղային տարածքներում ջրալցումների, ջրերի մեջ արգելափակումների վերաբերյալ։ Անհապաղ մեկնարկեցին որոնողափրկարարական և անհետաձգելի վթարավերականգնողական աշխատանքները, որոնցում ներգրավվեցին 324 փրկարարներ։

Մայիսի 26-ի օպերատիվ տեղեկագրի համաձայն աղետի գոտում 4 զոհ կար,  որոնցից մեկը Տավուշի մարզից․ Պտղավան բնակավայրի ֆուտբոլի դաշտի հարևանությամբ գետից դուրս էր բերվել Հաղթանակ գյուղի բնակիչ Ավագ Ավագյանի դին։ Հեղեղումների հետևանքով Տավուշի մարզում փլուզվել է 2 կամուրջ, վնասվել՝ 1-ը, փլուզվել է 3 բնակելի տուն, ջրալցվել՝ 45 տուն, 2 հյուրանոց, 18 հասարակական և այլ նշանակության օբյեկտներ։

Հեղեղումների պատճառով առաջացած արտակարգ իրավիճակի հետևանքով Տավուշի և Լոռու մարզերի մի շարք համայնքներ հայտարարվեցին որպես աղետի գոտի: Աղետի գոտիներում օպերատիվ աշխատանքային խմբերը սկսեցին կազմակերպել բնակչության պաշտպանության անհրաժեշտ հիմնական միջոցառումների իրականացումը:

Դիլիջան համայնքի Հաղարծին բնակավայրում Աղստևի վարարումը 3 տուն փլուզեց, գետի ափամերձ տարածքի տները, շենք-շինությունները ջրալցվեցին, փլուզվեց Մ4 Իջևան-Դիլիջան-Երևան միջպետական ճանապարհի Հաղարծին գյուղի ճանապարհահատվածը։

Հեղեղումները վնասեցին Իջևան քաղաքի Պռոշյան-Ղարագյոզյան փողոցների հատվածի գազատար խողովակը, որն արագորեն վերականգնվեց: Մայիսի 27-ի լույս 28-ի գիշերը վնասվեց Խաշթառակ գյուղի կամրջի հենասյունը և մասնակի փլուզվեց: Անվտանգությունից ելնելով, երթևեկությունը  տվյալ կամրջով դեռ արգելվում է։

Խաշթառակի ու Լուսահովիտի բնակիչները գյուղերից դուրս գալու համար օգտվում են այլընտրանքային-գրունտային ճանապարհից։

Դեբեդ գետի վարարումը վնաս է հասցրել Նոյեմբերյան համայնքի Այրում քաղաքին ու հարակից բնակավայրերին։ Աղետի հետևանքները Նոյեմբերյանում ավելի շատ են՝ փլուզվել է Այրումի կայարանի կամուրջը, որի հետևանքով վնասվել է գազատարը և դադարեցվել գազամատակարարումը, ավերվել են ենթակառուցվածքները, վնասվել հողատարածքները, մարդկանց ավտոմեքենաները։ Ժամերի ընթացքում գետի ջրերը լցվել են տներ, ոչ պիտանի դարձրել մարդկանց գույքը, կենցաղային իրերը` տարիների աշխատանքը: Դեբեդի վարարման հետևանքով վնասներ են հասցվել Բագրատաշեն և Դեբեդավան բնակավայրերի գյուղացիական տնտեսություններին՝ ջրածածկվել են այգիներ, տնամերձ հողատարածքներ: Ոչնչացվել են ընտանի կենդանիներ։ Մեծ վնասներ է կրել Բագրատաշենի մաքսատունը։

Այս արտակարգ օրերին, Տավուշ Մեդիան աշխատելով աղետի գոտիներում, ներկայացրել է իրավիճակի հետևանքները՝ առաջացած խնդիրները, կարիքները, կատարված ու կատարվելիք աշխատանքները։

Սիրելի տավուշցիներ, աննախադեպ աղետից տուժած հայրենակիցներ, հատկապես վնասների ու կարիքների գնահատման խմբերի անդամներ,

Տավուշ Մեդիան մեկ անգամ ևս հիշեցնում է՝ միջազգային հրատապ ու արդյունավետ աջակցություն ստանալու առաջին նախապայմանը տեղի ունեցածի հետևանքների տեսա և ֆոտո վավերագրություններն են, որոնք պիտ կցվեն գրավոր նկարագրերին: Հետամուտ եղեք, որ վնասներն իրենց վավերագրությունն ունենան: Դրանք կարող  եք ուղարկել մեզ՝ նշված հասցեներով։ (Facebook – Տավուշ ՀԸ / Tavush TV կամ info@tavushmedia.am)

Դա պետք է իրականացնել և վթարաորոնողական, և փրկարարական, և անհետաձգելի վթարավերականգնողական, ինչպես նաև՝ վերակառուցման աշխատանքների ժամանակ:

Վերստին տեղեկացնում ենք՝ Տավուշի մարզին սպառնացող աղետների ու դրանց ռիսկերի նվազեցման վարքականոններին կարող եք ծանոթանալ այցելելով tavushmedia.am կայք։ Այցելեք, կարդացեք, դիտեք ու եղեք իրազեկ։ ՈՎ ԻՐԱԶԵԿՎԱԾ Է, ՆԱ ՊԱՇՏՊԱՆՎԱԾ Է։

Հեղինակներ` Էռնեստ Խանումյան, Անգելինա Մանուկյան, Վաղարշակ Ալավերդյան, Արտյոմ Դալյան

«Այս մեդիա արտադրանքը պատրաստված է «Արցախից տեղահանված լրագրողների ադապտացիան հայաստանյան մեդիա միջավայրում» ծրագրի շրջանակներում, որն իրականացնում է Երեւանի մամուլի ակումբը՝ Եվրոպական հանձնաժողովի աջակցությամբ։ Ծրագրի գործընկերը International Alert-ն է: Բովանդակությունը պարտադիր չէ, որ համընկնի ԵՄԱ-ի, Եվրոպական հանձնաժողովի եւ International Alert-ի տեսակետների հետ»։

Օգոստոսի 5-ին՝ ժամը 10:00-ից մինչև 15:00-ն ընկած ժամանակահատվածում, Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան համայնքի Այրում բնակավայրում անց է կացվելու ««Օդային տագնապ» ազդանշանի դեպքում բնակչության ազդարարման, պատսպարման և տարհանման աշխատանքների կազմակերպումը» թեմայով վարժանք, որի ընթացքում ժամը 12:00-ին գործարկվելու է էլեկտրական շչակ:

Խնդրում ենք չանհանգստանալ։

4-րդ շաբաթն է ինչ աղետյալ Այրումում մարդիկ շարունակում են մաքրել ու լվանալ իրենց տունը, կահ-կարասին, բարեկարգում են բակերը՝ զուգահեռաբար մշատպես բաց պահում դռներն ու պատուհանները, որպեսզի հնարավորինս շուտ չորացնեն հեղեղից փրկված իրերը։ Առաջին հարկեր լցված ջուրը հետ է քաշվել, բնակիչները՝ փրկարարների ու կամավորների հետ միասին տիղմի մաքրման աշխատանքներն են կատարել։

Աղետից հետո բնակիչներին տրվել են աջակցություններ՝ հաշվի առնելով վնասի չափերն ու մարդասիրական կարիքները։

Հեղեղումներից տուժած բնակիչներից ոմանք փորձել են գնահատել կրած վնասները․ քաղաքի հյուրանոցներից մեկում վնասի չափը հասնում է 24 մլն դրամի։

Աղետից հետո կարճ ժամանակում երկաթուղային հին կամուրջը վերափոխվել է  տրանսպորտային միջոցների համար կամրջի․ այս եղանակով ոչ միայն բենզինը, այլև երկաթուղով Հայաստան եկող մյուս բեռները հասցվում են մինչև Այրում կայարան։

Աղետի օրերին ու նաև հետաղետային փուլում արտակարգ ռեժիմով աշխատել է Նոյեմբերյանի համայնքապետարանը։ Առ այսօր բնակիչներից 335 դիմում է ստացվել և դիմումների ընդունման գործընթացը շարունակվում է։

Վնասների գույքագրումը շարունակվում է․ իսկ բնակիչները փորձում են վերադառնալ բնականոն կյանքի՝ մոռացության տալով այն տագնապներն ու վախերը, որ ապրեցին ու զգացին Դեբեդի վարարման հետևանքով։

«Այս մեդիա արտադրանքը պատրաստված է «Արցախից տեղահանված լրագրողների ադապտացիան հայաստանյան մեդիա միջավայրում» ծրագրի շրջանակներում, որն իրականացնում է Երեւանի մամուլի ակումբը՝ Եվրոպական հանձնաժողովի աջակցությամբ։ Ծրագրի գործընկերը International Alert-ն է: Բովանդակությունը պարտադիր չէ, որ համընկնի ԵՄԱ-ի, Եվրոպական հանձնաժողովի եւ International Alert-ի տեսակետների հետ»։

Հուլիսի 13-ին, ժամը 16:24-ին Տավուշի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն տեղեկություն է ստացվել, որ Այրում կայարանում՝ մաքսատան մոտակայքում, այրվում է մեկհարկանի սեփական տուն․ ներսում կա քաղաքացի:

Դեպքի վայր է մեկնել ՆԳՆ ՓԾ մարզային փրկարարական վարչության հրշեջ-փրկարարական ջոկատից երկու մարտական հաշվարկ:

Պարզվել է, որ հրդեհը բռնկվել է Այրում կայարանի Երկաթուղայինների փողոցի տներից մեկում:

Հրդեհը մեկուսացվել է ժամը 17։28-ին, մարվել՝ 19:27-ին: Այրվել է տունը (մոտ 60 քմ)՝ գույքով: Տան ներսում հայտնաբերվել է Լ․ Դ․-ի (ծնված 1941թ.) դին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն այցելել է աղետի գոտի՝ Լոռու և Տավուշի մարզեր, ծանոթացել հեղեղումներից տուժած բնակավայրերում իրականացվող վերականգնողական աշխատանքների ընթացքին:

Տավուշի մարզում առաջին կանգառը եղել է Այրում քաղաքը։ Այստեղ հեղեղումների հետևանքով վթարվել է երկաթգծի կամուրջը, վնասներ է կրել նաև Այրումում գտնվող «Դամուար գրուպ» ընկերության մաքսային տերմինալը:

Տավուշի մարզում վարչապետը ծանոթացել է Բաղանիս-Կիրանց հատվածում տեղակայված ԱԱԾ սահմանապահ զորքերի ծառայության ընթացքին: Այստեղ վարչապետին զեկուցվել է, որ օրվա ընթացքում սահմանի խախտում չի արձանագրվել, արտառոց դեպքեր և պատահարներ տեղի չեն ունեցել:

Կառավարության ղեկավարը ծանոթացել է նաև Բաղանիս-Կիրանց, Կիրանցը շրջանցող ճանապարհների կառուցման ընթացքին:  Վարչապետը պատասխանատուներին հանձնարարել է առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնել աշխատանքների որակյալ իրականացմանը և ընդգծել սահմանված ժամկետներում դրանք շահագործման հանձնելու կարևորությունը:

Նիկոլ Փաշինյանը եղել է նաև Խաշթառակում, որտեղ հեղեղումներից վթարվել է տեղի կամուրջը: Զեկուցվել է, որ բնակավայրն ունի այլընտրանքային ճանապարհ: Չնայած դրան՝ վարչապետը հանձնարարել է կամուրջի վերակառուցման աշխատանքները սկսել հնարավորինս սեղմ ժամկետներում:

Վարչապետի այցն ավարտվել է Տավուշի մարզպետարանում կայացած խորհրդակցությամբ, որին մասնակցել են Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը, ՆԳ նախարարի տեղակալ-ՆԳՆ փրկարար ծառայության տնօրեն Կամո Ցուցուլյանը, Քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահ Եղիազար Վարդանյանը, Լոռու և Տավուշի մարզպետները, հեղեղումներից տուժած բնակավայրերի վարչական ղեկավարները և պաշտոնատար այլ անձինք:

Վարչապետը նշել է, որ պետք է ընդունել  տուժած սեփականատերերին ըստ բնակարանի քառակուսի մետրի բնակարանների նորոգման կամ վերականգնման աջակցություն տրամադրելու վերաբերյալ որոշում: Միաժամանակ ընդգծվել է, որ աջակցություն կտրամադրվի նաև կահավորման ուղղությամբ: Վարչապետը շեշտել է՝ կառավարությունը հեղեղումներից տուժած բնակչությանը միայնակ չի թողնելու: Նիկոլ Փաշինյանը հավելել է, որ հեղեղումներից տուժած շենքերի հետ կապված կմշակվի այլ լուծում:

Վարչապետը կարևորել է ժամանակավոր կառուցված կամուրջների միջոցով մատակարարումների իրականացումը և ընդգծել, որ վթարված կամուրջների տեղում կկառուցվեն նաև բնակավայրի կոլորոտի հետ համահունչ նոր կամուրջներ՝ հաշվի առնելով նաև հեղեղումների հետ կապված փորձը։

Հունիսի 2-ին Ներքին գործերի նախարար Վահե Ղազարյանն այցելել է աղետի գոտի։ Փրկարար ծառայության տնօրեն-ՆԳ նախարարի տեղակալ, փ/ծ գեներալ-մայոր Կամո Ցուցուլյանն ու Ծառայության տարածքային ստորաբաժանումների ղեկավարները ՆԳ նախարարին են ներկայացրել աղետի գոտում Փրկարար ծառայության ստորաբաժանումների կողմից կատարված աշխատանքները։

Հիշեցնենք, որ ՆԳՆ փրկարար ծառայությունն անցել է ուժեղացված ծառայության։
Մայիսի 26-ից մինչև հունիսի 3-ը փրկարարական աշխատանքներ են իրականացրել ՆԳՆ փրկարար ծառայության 120 մարտական հաշվարկ, 26 օպերատիվ խումբ, ներգրավված են եղել 1419 փրկարարական ծառայող։

Աղետի գոտիներում՝ Լոռու մարզում՝ աշխատել է 970 և Տավուշի մարզում՝ 449 փրկարարական ծառայող։

Լոռու և Տավուշի մարզերում տարբեր բնակավայրերից փրկարարների և ներգրավված այլ ուժերի միջոցով փրկվել և տարհանվել է 445 մարդ, մասնավորապես՝ 403 մարդ՝ Լոռու մարզում և 42 մարդ՝ Տավուշում, այդ թվում՝ Սանահին կայարան բնակավայրից ընդհանուր տարհանվել է 137 բնակիչ։

Իրականացվել են հումանիտար բեռների բեռնաթափման աշխատանքներ. աղետի գոտում հայտնված բնակավայրերի բնակչությանը բաշխվել են առաջին անհրաժեշտության պարագաներ, սննդամթերք, դեղորայք և վառելիք։

Փրկարար ծառայության ստորաբաժանումներն օժանդակել են վթարավերականգնողական աշխատանքներ իրականացնող գազի վթարային ծառայությանը, էլցանցին, կապի և ջրամատակարարող ընկերություններին։

Աղետից տուժած բնակավայրերում շարունակվում են նկուղներից՝ ջրահեռացման, փողոցներից ու բակերից՝ ջրաբերուկների մաքրման, տարհանման, ինչպես նաև հիմնական ճանապարհներից կտրված բնակավայրերի բնակիչներին սննդով և առաջին անհրաժեշտության այլ պարագաներով ապահովման աշխատանքները։

Հեղեղումների հետևանքով առաջացած արտակարգ դեպքերից ու պատահարներից հետո Տավուշի և Լոռու մարզերում շարունակվում են իրականացվել աղետից տուժած բնակավայրերի ուսումնասիրման, վնասների գնահատման և նկուղներից ջրահեռացման, ինչպես նաև տարհանման և սննդի ու առաջին անհրաժեշտության պարագաների բաշխման աշխատանքներ։ Շարունակում ենք աշխատել աղետի գոտում. այժմ Նոյեմբերյան համայնքում ենք, այստեղ տուժել են Այրում քաղաքն ու հարակից գյուղական բնակավայրերը:

Կառավարության որոշմամբ Նոյեմբերյան համայնքի Այրում քաղաքը և հարակից Բագրատաշեն, Դեբեդավան, Պտղավան, Քարկոփ գյուղերը ճանաչվել են աղետի գոտի: Դեբեդի վարարումը մի շարք ավերածություններ է գործել` ավերել ենթակառուցվածքները, վնասել հողատարածքները:

Այրումի կայարանի կամրջի փլուզման հետևանքով վնասվել է գազատարը, որի պատճառով թաղամասում դադարեցված է գազամատակարարումը: Վարչական ղեկավարիխոսքով` աշխատանքներ են տարվում գազատարիվերանորգման ուղղությամբ:

Հեղեղումները հատկապես վնաս են հասցրել Այրում կայարան թաղամասի բնակիչներին: Ժամերի ընթացքում գետի ջրերը լցվել են տներ, ոչ պիտանի դարձրել մարդկանց գույքը, կենցաղային իրերը` տարիների աշխատանքը:

Այրում կայարանի տարածքում վնասվել են նաև սեփականատերերի ավտոմեքենաները:

Վերջին տարիներին այսպիսի արտակարգ իրավիճակ համայնքում չէր եղել: Այսպիսի վարարումներ հիշում են նաև 1960-ական թվականներին:

Գյուղացիները փորձում են ինքնուրույն կարգի բերել տները, տնամերձ հողատարածքները, ափսոսանքով նշում, որ աննախադեպ հեղեղը ջրի հետ տարել է իրենց տարիների աշխատանքի արդյունքները:

Դեբեդ գետի վարարման հետևանքով վնասներ են հասցվել Բագրատաշեն և Դեբեդավան բնակավայրերի գյուղացիական տնտեսություններին, սակայն պատճառված վնասների ճշգրտումները ամբողջապես կատարվելու են գետի մակարդակի իջեցումից հետո:
Հեղեղումների պատճառով գրանցված արտակարգ դեպքերի հետևանքով հասցված վնասների և բնակիչների կարիքների գնահատման ու հավաքագրման աշխատանքները շարունակվում են:

Սիրելի տավուշցիներ, աննախադեպ աղետից տուժած հայրենակիցներ, հատկապես վնասների ու կարիքների գնահատման խմբերի անդամներ, Տավուշ Մեդիան մեկ անգամ ևս հիշեցնում է՝ միջազգային հրատապ ու արդյունավետ աջակցություն ստանալու առաջին նախապայմանը տեղի ունեցածի հետևանքների տեսա և ֆոտո վավերագրություններն են, որոնք պիտ կցվեն գրավոր նկարագրերին: Հետամուտ եղեք, որ վնասներն իրենց վավերագրությունն ունենան:
Դա պետք է իրականացնել և վթարաորոնողական, և փրկարարական, և անհետաձգելի վթարավերականգնողական, ինչպես նաև՝ վերակառուցման աշխատանքների ժամանակ:

Մեծացնելով աշակերտների հետաքրքրվածությունը՝ գիտության հանդեպ. Ենոքավանում ապրիլի 10-ին անցկացվեց « STEM էքսպո 2024» միջոցառումը՝ Տավուշի մարզի 6 հանրակրթական դպրոցների մասնակցությամբ:

«Սթեմ էքսպոյի» նպատակն է բարձրացնել աշակերտների հետաքրքրությունը դեպի գիտությունը, ճարտարագիտությունը, նաև մաթեմատիկայի ու տեխնոլոգիաների ուղղությամբ:

Նախագծին մասնակցել են Իջևանի վարժարանի, Գետահովիտի, Վազաշենի, Աչաջրի Կողբի և Այրումի դպրոցների աշակերտական թիմերը:

Էքսպոյի շրջանակներում տեղի ունեցավ «STEM կրթության հեռանկարներ» խորագրով պանելային քննարկում: Հյուրերն ու մասնակիցները հնարավորություն ունեցան ծանոթանալու աշակերտների նախագծերի արդյունքներին՝ ստեղծելով համագործակցային ու կրթական միջավայր:

STEM կրթական փաթեթը, որը ներառում է տեխնիկական և տեղեկատվական ռեսուրսներ, ուսուցիչների վերապատրաստում և շարունակական մենթորություն, իրականացվում է Տավուշի մարզի հանրակրթական դպրոցներում. նախատեսվում է ընդլայնել դպրոցների ընդգրկումը: Նախագծի չափորոշիչների վրա հիմնված կրթությունը հավաստագրվել է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության կողմից:

Հոկտեմբերի 12-ին, ժամը 12։00-ին Տավուշի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Այրում քաղաքի երկաթուղային կայարանի մոտակայքում տեղի է ունեցել ՃՏՊ․ բեռնատար ավտոմեքենան կողաշրջվել և բռնկվել է:

Դեպքի վայր է մեկնել ՆԳՆ ՓԾ մարզային փրկարարական վարչության հրշեջ-փրկարարական ջոկատից երկու մարտական հաշվարկ։

Պարզվել է, որ «Այրում» երկաթուղային կայարանի սկզբնամասում «DAF» մակնիշի կցորդիչով բեռնատարը (վարորդ՝ Ս․ Գ․, ծնված 1971 թ.) դուրս է եկել ճանապարհի երթևեկելի հատվածից, կողաշրջվել և բռնկվել․ տուժածներ չկան:

Հրդեհը մեկուսացվել է ժամը 13:33-ին, մարվել՝ 14:24-ին: Այրվել են բեռնատար ավտոմեքենան և կցորդիչը՝ մասամբ։

Գյուղական բնակավայրերը զարգացելու նպատակով «LEADER» ծրագրի շրջանակում ստեղծված «Աղստևի հովիտ» Տեղական ակտիվ խումբը այսուհետ ունի նոր հարմարավետ գրասենյակ Իջևան համայնքի Ազատամուտ գյուղում։ Հուլիսի 25-ին տեղի ունեցավ գրասենյակի բացման պաշտոնական արարողությունը։ «Աղստևի հովիտ» տեղական ակտիվ խումբը հիմնվել է Եվրոպական միության «Տեղական դերակատարների զորեղացում՝ հանուն Լոռու և Տավուշի մարզերի զարգացման» ծրագրի շրջանակում․ այս ծրագիրը ավելի քան 30 տարի է Եվրոպական երկրների գյուղական համայնքներում հաջողությամբ կիրառվող «LEADER» նախագծի մեթոդաբանությամբ է, որը փորձնական կարգով իրականացվում է Հայասատանի Տավուշի, Լուռու և Շիրակի մարզերի փոքր ու սակավ ռեսուրսներ ունեցող բնակավայրերում։

«Տեղական դերակատարների զորեղացում՝ հանուն Լոռու և Տավուշի մարզերի զարգացման» ծրագրի շրջանակում ստեղծվել է 5 Տեղական ակտիվ խումբ, որում ընդգրկված են պետական, մասնավոր ու քաղհասարակության ներկայացուցիչները, ովքեր ներառական զարգացման սկզբունքով մշակել են խմբի գործունեության ռազմավարությունը։

Ծրագիրը իրականացվում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի ու ՄԱԿ-ի Պարենի ու գյուղատնտեսության կազմակերպության կողմից՝ Տարածքային կառավարման նախարարության հետ համագործակցությամբ։ Նպատակը բնակչության ակտիվ ներգրավումն է զարգացման գործընթացներում, ստեղծելով տեղական օժանդող ենթակառուցվածքներ։

Տավուշի մարզում, ծրագրի աջակցությամբ նմանատիպ 3 գրասենյակ կլինի՝ «Աղստևի հովիտը»՝ Ազատամուտ բնակավայրում, «Ծիլի ծովը»՝ Բերդ համայնքում, իսկ «Գանձորը» Այրում բնակավայրում, որոնք հնարավորություն կտան հաջողությամբ իրականացնել նախապես մշակած ռազմավարությունը, ապահովել բնակավայրերի զարգացմանն ու կենսունակությանը միտված նորարար ու արդյունքահեն նախաձեռնությունները։