Հայ Առաքելական եկեղեցին այս տարի մարտի 24-ին տոնում է Ծաղկազարդը: Հայ Եկեղեցին Ս. Հարության տոնին նախորդող կիրակի նշում է Ծաղկազարդը, որը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի հաղթական մուտքը Երուսաղեմ:

Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի բարձր տնօրինությամբ Ծաղկազարդը հռչակվել է մանուկների օրհնության օր, քանի որ Տիրոջ՝ Երուսաղեմի տաճար մտնելու ժամանակ մանուկներն աղաղակում էին՝ ասելով. «Օրհնությո՜ւն Դավթի որդուն» (Մատթ. 21:15):

Այդ օրը եկեղեցիներում կատարվում է Մանուկների օրհնության կարգ:
Հիսուսի մուտքը Երուսաղեմ ժողովուրդն ընդունել է խանդավառությամբ` ձիթենու և արմավենու ճյուղերի հետ իրենց զգեստները փռելով ճանապարհի վրա և աղաղակելով. «Օվսաննա՜ Բարձյալին, օրհնյալ լինի Նա, Ով գալիս է Տիրոջ անունով, օրհնյալ լինի մեր հոր` Դավթի թագավորությունը, որ գալիս է: Խաղաղություն երկնքում և Փառք բարձունքներում» (Մարկ. 11:9-10):

Ըստ Եկեղեցու հայրերի՝ Հիսուսի առջև հանդերձներ փռելը խորհրդանշել է մեղքերը Քրիստոսին խոստովանելը: Ոստեր և ճյուղեր ընծայելն ընդհանրապես առանձնակի պատիվներ և հանդիսավորություն էր նշանակում: Ձիթենին ընկալվել է որպես իմաստության, խաղաղության, հաղթանակի և փառքի խորհրդանշան: Մեռյալ Ղազարոսին հարություն տված Քրիստոսին ձիթենու և արմավենու ճյուղերի ընծայումը խորհրդանշում է մահվան հանդեպ հաղթանակը:
Ծաղկազարդը խորհրդանշում է նաև արարչության առաջին օրը, երբ Աստված ստեղծեց երկինքն ու երկիրը, և լույսը տարածվելով՝ հալածեց խավարը: Այս օրը խորհրդանշում է նաև առաջին ժամանակաշրջանը, երբ բույսերով ու ծաղիկներով զարդարվեց երկիրը, և Ադամն ու Եվան ուրախացան Դրախտում:

Ծաղկազարդի նախօրեին` շաբաթ օրը, կատարվում է նախատոնակ, բացվում է խորանի վարագույրը, իսկ հաջորդ օրը տոնական Ս. Պատարագը մատուցվում է բաց վարագույրով:
Ծաղկազարդի առավոտյան եկեղեցիներում օրհնում են ձիթենու կամ ուռենու ոստեր և բաժանում ժողովրդին:
Ուռենու ոստերը, որոնք անպտուղ են, խորհրդանշում են հեթանոսներին, ովքեր պտղաբերեցին միայն Քրիստոսին ընծայվելուց հետո: Ոստերի փափկությունը խորհրդանշում է Քրիստոսի հետևողների խոնարհությունը:
Ուռենու ճյուղերը մեր ընծաներն են Տիրոջը, ինչպես Ս. Ծննդյան օրն Արևելքից մոգերի բերած ընծաները:

Ծաղկազարդի տոնին Բերդի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում պատարագ է մատուցվել, կատարվել է Մանուկների օրհնության կարգը։ Տոնի մասին տեսանյութը՝ Տավուշ Մեդիայի թղթակից Անահիտ Մակյանի։

Հայ Առաքելական եկեղեցին այս տարի մարտի 24-ին տոնում է Ծաղկազարդը: Հայ Եկեղեցին Ս. Հարության տոնին նախորդող կիրակի նշում է Ծաղկազարդը, որը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի հաղթական մուտքը Երուսաղեմ:

Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի բարձր տնօրինությամբ Ծաղկազարդը հռչակվել է մանուկների օրհնության օր, քանի որ Տիրոջ՝ Երուսաղեմի տաճար մտնելու ժամանակ մանուկներն աղաղակում էին՝ ասելով. «Օրհնությո՜ւն Դավթի որդուն» (Մատթ. 21:15):

Այդ օրը եկեղեցիներում կատարվում է Մանուկների օրհնության կարգ:
Հիսուսի մուտքը Երուսաղեմ ժողովուրդն ընդունել է խանդավառությամբ` ձիթենու և արմավենու ճյուղերի հետ իրենց զգեստները փռելով ճանապարհի վրա և աղաղակելով. «Օվսաննա՜ Բարձյալին, օրհնյալ լինի Նա, Ով գալիս է Տիրոջ անունով, օրհնյալ լինի մեր հոր` Դավթի թագավորությունը, որ գալիս է: Խաղաղություն երկնքում և Փառք բարձունքներում» (Մարկ. 11:9-10):

Ըստ Եկեղեցու հայրերի՝ Հիսուսի առջև հանդերձներ փռելը խորհրդանշել է մեղքերը Քրիստոսին խոստովանելը: Ոստեր և ճյուղեր ընծայելն ընդհանրապես առանձնակի պատիվներ և հանդիսավորություն էր նշանակում: Ձիթենին ընկալվել է որպես իմաստության, խաղաղության, հաղթանակի և փառքի խորհրդանշան: Մեռյալ Ղազարոսին հարություն տված Քրիստոսին ձիթենու և արմավենու ճյուղերի ընծայումը խորհրդանշում է մահվան հանդեպ հաղթանակը:
Ծաղկազարդը խորհրդանշում է նաև արարչության առաջին օրը, երբ Աստված ստեղծեց երկինքն ու երկիրը, և լույսը տարածվելով՝ հալածեց խավարը: Այս օրը խորհրդանշում է նաև առաջին ժամանակաշրջանը, երբ բույսերով ու ծաղիկներով զարդարվեց երկիրը, և Ադամն ու Եվան ուրախացան Դրախտում:

Ծաղկազարդի նախօրեին` շաբաթ օրը, կատարվում է նախատոնակ, բացվում է խորանի վարագույրը, իսկ հաջորդ օրը տոնական Ս. Պատարագը մատուցվում է բաց վարագույրով:
Ծաղկազարդի առավոտյան եկեղեցիներում օրհնում են ձիթենու կամ ուռենու ոստեր և բաժանում ժողովրդին:
Ուռենու ոստերը, որոնք անպտուղ են, խորհրդանշում են հեթանոսներին, ովքեր պտղաբերեցին միայն Քրիստոսին ընծայվելուց հետո: Ոստերի փափկությունը խորհրդանշում է Քրիստոսի հետևողների խոնարհությունը:
Ուռենու ճյուղերը մեր ընծաներն են Տիրոջը, ինչպես Ս. Ծննդյան օրն Արևելքից մոգերի բերած ընծաները:

Ծաղկազարդի տոնին սահմանապահ Այգեձորի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում պատարագ է մատուցվել, կատարվել է Մանուկների օրհնության կարգը։ Տոնի մասին՝ Տավուշ Մեդիայի թղթակից Անահիտ Մակյանի տեսանյութում։

Այգեձորցի Սանամ տատի հետ ծանոթանում ենք խավիծի պատրաստման ընթացքին։

Հեղինակ` Տավուշ Մեդիայի թղթակից Անահիտ Մակյան:

Քաղաքացիական պաշտպանության միջազգային օրվան նվիրված, մարտի 1-ին
Հայաստանի մարզերում և Երևանում անց են կացվել դասախոսություններ և ուսումնավարժություններ:

Տավուշի մարզում իրականացվել են օրվան նվիրված հետևյալ միջոցառումները․
Իջևան համայնքի Դիտավան բնակավայրի դպրոցում, Իջևան քաղաքի թիվ 1, Դիլիջան քաղաքի թիվ 1, Բերդ քաղաքի թիվ 3 հիմնական և Նոյեմբերյան համայնքի Բարեկամավան բնակավայրի միջնակարգ դպրոցներում անց են կացվել հատուկ տակտիկական ուսումնավարժություններ՝ Պատսպարման կազմակերպումը «Օդային տագնապ» ազդանշանի դեպքում թեմայով:

Իջևան և Դիլիջան քաղաքների ավագ, Բերդ քաղաքի թիվ 1, Իջևան քաղաքի թիվ 1 , Նոյեմբերյան համայնքի Կողբ բնակավայրի թիվ 1 հիմնական և Հաղթանակ բնակավայրի միջնակարգ դպրոցներում անց են կացվել դասախոսություններ՝ Մարտի 1-ը քաղպաշտպանության համաշխարհային օր, քաղպաշտպանական ազդանշանները, ՔՊ պաշտպանական կառույցները, «Առաջին օգնությունը բեկորային վնասվածքի դեպքում», «Տարհանման կազմակերպումը օդային տագնապի դեպքում» թեմաներով:

Տավուշի մարզի 48 հանրակրթական դպրոցներում և 36 նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններում 252 ուղեցույցների միջոցով իրականացվել են արտակարգ իրավիճակներում վարվելակերպի կանոնների պահպանման իրազեկման աշխատանքներ:

Օրվա առթիվ իրականացված միջոցառումների մասին կպատմենք Տավուշյան ռեպորտաժի տեսքով։

Մեծ Պահքի ճամփորդության այս շաբաթվա հանգրվանն Այգեձորն էր։ Գյուղի նորակառույց Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում երեկ Տավուշի թեմի հոգևորականները Արևագալի ժամերգություն են կատարել։

«Արևագալի ժամերգությունն առաջին մարդու հետ ծնված աղոթք է։ Աստծո ստեղծագործությունից հետո մարդը տեսել է արևը, փառք է տվել Աստծուն և ասել՝ այս լույսի, այս ամեն ինչի համար շնորհակալ եմ։ Եվ այդպես ապրել է», – Բագրատ Սրբազան:

https://www.facebook.com/watch/?v=1120671362715246

Քննարկման օրակարգում սահմանամերձ բնակավայրերի խնդիրներն են․ ՏավուշTV-ի տաղավարում Էռնեստ Խանումյանը «Կանաչ գյուղ» ձեռնարկության տնօրեն Գագիկ Աղաբաբյանի, Նորաշենի «Զովակ» հյուրատան հիմնադիր Գարիկ Փայտյանի ու «Աղստևի հովիտ» տեղական ակտիվ խումբ ՀԿ տնօրեն Կարինե Սարիբեկյանի հետ վերհանում է Տավուշի սահմանամերձ բնակավայրերում առկա մարտահրավերները, որոնք հետևանքներ են թողնում բնակչության սոցիալ-տնտեսական դրության վրա։

Տավուշ բերդը եղել է միջնադարյան Հայաստանի հզոր ու նշանավոր ամրություններից մեկը։ Սմբատ Ա թագավորը (890-914թթ․) այն վստահաբար կառուցել է 895-910թթ․ միջակայքում։ Այդ բերդի կառուցմամբ նա խնդիր է ունեցել ամրապնդելու իր իշխանությունը Ուտիքի Աղուէ ու Տավուշ և Գուգարքի Ձորոփոր գավառներն ընդգրկող անհնազանդ Ուտի վարչական միավորում, միաժամանակ ամրապնդելով Հայաստանի հյուսիս արևելյան սահմանների պաշտպանությունը։

Տավուշ բերդն իր փոթորկուն պատմության ընթացքում քանիցս ենթարկվել է տարատեսակ թշնամիների հարձակումներին, գրավվել և անցել ձեռքից ձեռք։ Ըստ Հովհաննես Դրասխանակերտցու, այն ճակատագրի հեգնանքով առաջին անգամ մի կարճ ժամանակով գրավվել (հափշտակվել) է ներքին թշնամու՝ Աշոտ Բ Երկաթ թագավորի (914-928թթ․) դեմ 921թ․ ապստամբած դավաճան Ցլիկ Ամրամի՝ Ուտիքի կառավարչի կողմից։

Բագրատունյաց թագավորության անկումից հետո (1045թ․) այն անցել է Բյուզանդիային, ապա Բագրատունիների ժառանգորդ Կյուրիկյաններին, որոնք 1088թ․ հպատակվել են Գանձակի Էլտկուզյան մալիքությանը։ Վրաց թագավոր Դավիթ IV Շինարարը (1089-1125) Տավուշ բերդը 1124թ․ գրավել է։ Սակայն շատ չանցած՝ 1130-ական թթ․ վերջին, Գանձակի Էլտկուզյան մալիքության կառավարիչ Ղարա Սոնկուրն այն խլել է նրա որդի Դեմետրեից (1125-1155) և թողել Կյուրիկյանների տիրապետության տակ։

Մի քանի տարի անց՝ 1144թ․ Պարսկաստանից եկած ոմն Չավլի զորապետ 40 օրյա պաշարումից հետո Տավուշ բերդը գրավել է։ Այնուհետև, մինչև 1203թ․, Զաքարյանների Վահրամյան ճյուղին պատկանող իշխան Բլուզ Զաքարեի կողմից գրավվելը (ազատագրվելը) Տավուշ բերդը եղել է սելջուկյան տիրապետության տակ։ Վերջին անգամ Տավուշ բերդը գրավվել է 1236թ․ ամռանը՝ մոնղոլ զորապետ Մոլար նոյինի կողմից։ Գրիգոր Ակներցու վկայությամբ մոնղոլները Տավուշը «գործով» գրավել են։ Դրանից հետևում է, որ այն ընկել է համառ դիմադրությունից հետո։ Շատ չանցած այդ հզոր բերդը դադարեցրել է իր գոյությունը, քանի որ հյուսիսային Հայաստանի այլ ամրությունների նման մոնղոլների կողմից ավերվել է։

Տավուշ բերդն ու շրջակայքն արևելակողմից (1935թ)։ Լուսանկարի հեղինակը նշանավոր հայագետ Սմբատ Տեր-Ավետիսյանն է։             

Փետրվարի 13-ին Բերդի Սբ. Հովհաննես եկեղեցում Երեկոյան ժամերգությամբ մեկնարկել են Տեառնընդառաջի միջոցառումները:

Տեառնընդառաջի նախատոնակի արարողության ավարտին, հանդիսապետությամբ Բերդի տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ Տեր Արամ քահանա Միրզոյանի, մասնակցությամբ Բերդի տարածաշրջանի հոգևոր դասի՝ կատարվել է Անդաստանի արարողություն, որի ընթացքում օրհնվել են աշխարհի չորս ծագերը:

Այնուհետև կատարվել է Նորապսակների օրհնության կարգ:

Տեր Արամ քահանա Միրզոյանի ձեռամբ՝ Սբ. Հովհաննես կեղեցու բակում վառվել է Տեառնընդառաջի կրակը:
___
Նշենք, որ հարգելով նախօրեին Ներքին Հանդի ուղղությամբ ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով զոհված զինծառայողների հիշատակը՝ Տեառնընդառաջի նախատոնակի շրջանակում համայնքում նախապես ծրագրված մշակութային միջոցառումը չեղարկվել է:

Բերդ համայնքի ղեկավարի խորհրդականներ Սամվել Հովսեփյանը և Լեռնիկ Բաբայանն այցելել են Բերդ քաղաքի բնակչուհի Արուսյակ Մելիքյանի տուն՝ շնորհավորելու նրան ծննդյան 100-րդ տարեդարձի կապակցությամբ:

Բերդ համայնքի ղեկավար Աստղիկ Հակոբյանի նախաձեռնությամբ՝ նրանք համայնքի անունից ծաղիկներ և նվեր (դրամային) են հանձնել հոբելյարին՝ մաղթելով նրան քաջառողջություն, Մելիքյանների ընտանիքին՝ հաջողություններ և ձեռքբերումներ:

100-ամյա Արուսյակ Մելիքյանը ծնվել է 1924 թ.-ի փետրվարի 6-ին, Բերդում: Շուրջ չորս տասնամյակ աշխատել է շրջանային «Այգաբաց» թերթում՝ որպես գրաշար և սրբագրիչ:

Ունի հինգ զավակ, տասնմեկ թոռ, վեց ծոռ, երկու թոռան թոռ (կուռ):

Մեծ Հայքի V դարի վարչաքաղաքական բաժանումը ներկայացնող «Աշխարհացոյց»-ում Տուհք (Տավուշ) գավառը ներկայացված է Տուչքատակ ընթերցմամբ՝ իբրև Ուտիք աշխարհի հինգերորդ գավառ։ Տուչքատակը գրչական աղավաղման հետևանք է։ Իրականում գավառը կոչվել է Տուս-Քուստակ (քուստակ պարսկերեն գավառ է նշանակում)։

Այդ անվանաձևն առաջացել է հետևյալ կերպ։ Հայերենում տեղանունն ուղղական հոլովի փոխարեն հայցական հոլովով ներկայացվելը սովորական երևույթ է։ Դրա օրինակներից է Տուհք-Տուսը։ Սկզբում Տուհ ցեղանունից առաջացած այդ գավառանունը եղել է Տուհք, այնուհետև այն օգտագործվել է ուղղականին փոխարինած հայցական հոլովով և դարձել Տուհս։ Հետագայում Տուհսի դժվար արտասանելի «հ» հագագն օրինաչափորեն սղվել է և, ի վերջո, Տուհք-ը վերածվել է հեշտ արտաբերվող ու հնչեղ Տուս-ի։

Հայոց կաթողիկոս և պատմիչ Հովհաննես Դրասխանակերտցին Տուսն իբրև բնակավայրի անուն օգտագործել է երկիցս՝ 850-ական թթ. երկրորդ կեսի իրադարձությունների հետ կապված։ Փոխարենը 918 և 921 թթ. տեղի ունեցած երկու դեպքի անդրադառնալիս նա օգտագործել է Տավշո ձոր և Տավշո ամրոց բառակապակցությունները՝  Տավուշն օգտագործելով իբրև գավառանուն։ Հետևաբար այդ ընթացքում Տուսն իբրև գավառանուն իր տեղը զիջել էր Տուս→Տաուս→Տաուշ→Տավուշ հնչյունափոխության արգասիք Տավուշին։

Տուս բնակավայրը նախկին Տավուշի շրջանի (այժմ՝ Բերդ համայնք) Տավուշ գյուղն է։ Այն իբրև գյուղանուն պահպանվել է առնվազն մինչև XVII դ.։ Այդ է վկայում XIII դ. գործած նշանավոր Հովհաննես արքեպիսկոպոսի Տուեցի հորջորջումը։ Այդ գյուղը 1630-1645 թթ. այնտեղ ընդօրինակված հինգ ձեռագրերի հիշատակարաններում վկայվում է Թավուզ անվամբ։

Ինչ վերաբերում է Տավուշ գավառանվանը, ապա այն նույն հիշատակարաններում հանդես է գալիս Տայուշ, իսկ 1679 թ. Մեծ Ղարամուրատ գյուղի Հարանց անապատ վանքում գրչագրված մի ձեռագրի հիշատակարանում՝ Տավուշ ընթերցմամբ։ Սակայն՝ XVIII դ. սկզբներից Տավուշ գավառը սկսում է կոչվել այնտեղ բնակեցված թյուրքական Շամսանդիլու ցեղի անունով։