Հոկտեմբերի 30-ին, գիշերվա ժամը 1.15-ին, ոստիկանության Դիլիջանի բաժին է զանգահարել Դիլիջանի Կամոյի փողոցի մի բնակիչ և հայտնել, որ իր ավտոտնակը պայթել է: Մեկնել են բաժնի օպերատիվ խումբը, ոստիկանության Տավուշի մարզային վարչության և Դիլիջանի բաժնի ղեկավարներ ու ծառայողներ:

Ըստ ահազանգող 65-ամյա տղամարդու` կեսգիշերից մոտ 25 րոպե անց իր հարևան 56-ամյա տղամարդը անհայտ պայթուցիչ է նետել իր քարե ավտոտնակ, որտեղ կայանված էր որդուն պատկանող «ՎԱԶ-21010» մակնիշի մեքենան: Ըստ ավտոտնակի տիրոջ` իրենց պատճառվել էր խոշոր չափերի վնաս:
Ոստիկանության Տավուշի մարզային վարչության և Դիլիջանի բաժնի ծառայողների ձեռնարկած օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներով հարևանը հայտնաբերվել, ձերբակալվել և տեղափոխվել է բաժին:
Նույն օրը Դիլիջանի քննչական բաժնում նախաձեռնվել է քրեական վարույթ, 56-ամյա տղամարդը տեղափոխվել է ձերբակալվածների պահման վայր:

Պարզվել է նաև, որ հարևանների միջև հողային հարցի շուրջ ծագած վեճն ունի յոթ տարվա պատմություն: Ու թեև 56-ամյա հարևանը հերքել է իր մասնակցությունը ավտոտնակի պայթեցմանը` օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների և քննչական գործողությունների արդյունքում ձեռք են բերվել հակառակն ապացուցող փաստեր, և նրա նկատմամբ հանրային քրեական հետապնդում հարուցելու միջնորդությունը հսկող դատախազը բավարարել է:

Նույն օրը հարևանին մեղադրանք է առաջադրվել, և քրեական վարույթի շրջանակում նրա բնակության վայրում կատարված խուզարկությամբ հայտնաբերվել են ողորկափող երկու հրացան, մեկ օրինական որսորդական հրացան, որսորդական հրացանի բազմաթիվ փամփուշտ ու պարկուճ, վառոդ, պատրույգ, ինքնաձիգի դատարկ պահունակ, ինքնաձիգի պահունակի լիցքավորիչ, այլ զինամթերք:
56-ամյա տղամարդու նկատմամբ դատարանը խափանման միջոց է կիրառել տնային կալանքը: Դեպքի հանգամանքները նախաքննությամբ պարզվում են:

Ծանուցում. Ենթադրյալ հանցանքի մեջ կասկածվողը կամ մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով` դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով:

Մայիսի 26-ին տեղատարափ անձրևից Տավուշի և Լոռու մարզերում Դեբեդ, Աղստև և Տաշիր գետերի վարարումը առաջացրեց մի շարք արտակարգ դեպքեր ու պատահարներ։ Տավուշի մարզային ճգնաժամային կառավարման կենտրոնում բազմաթիվ ահազանգեր էին ստացվել շենք շինություններում, նկուղային տարածքներում ջրալցումների, ջրերի մեջ արգելափակումների վերաբերյալ։ Անհապաղ մեկնարկեցին որոնողափրկարարական և անհետաձգելի վթարավերականգնողական աշխատանքները, որոնցում ներգրավվեցին 324 փրկարարներ։

Մայիսի 26-ի օպերատիվ տեղեկագրի համաձայն աղետի գոտում 4 զոհ կար,  որոնցից մեկը Տավուշի մարզից․ Պտղավան բնակավայրի ֆուտբոլի դաշտի հարևանությամբ գետից դուրս էր բերվել Հաղթանակ գյուղի բնակիչ Ավագ Ավագյանի դին։ Հեղեղումների հետևանքով Տավուշի մարզում փլուզվել է 2 կամուրջ, վնասվել՝ 1-ը, փլուզվել է 3 բնակելի տուն, ջրալցվել՝ 45 տուն, 2 հյուրանոց, 18 հասարակական և այլ նշանակության օբյեկտներ։

Հեղեղումների պատճառով առաջացած արտակարգ իրավիճակի հետևանքով Տավուշի և Լոռու մարզերի մի շարք համայնքներ հայտարարվեցին որպես աղետի գոտի: Աղետի գոտիներում օպերատիվ աշխատանքային խմբերը սկսեցին կազմակերպել բնակչության պաշտպանության անհրաժեշտ հիմնական միջոցառումների իրականացումը:

Դիլիջան համայնքի Հաղարծին բնակավայրում Աղստևի վարարումը 3 տուն փլուզեց, գետի ափամերձ տարածքի տները, շենք-շինությունները ջրալցվեցին, փլուզվեց Մ4 Իջևան-Դիլիջան-Երևան միջպետական ճանապարհի Հաղարծին գյուղի ճանապարհահատվածը։

Հեղեղումները վնասեցին Իջևան քաղաքի Պռոշյան-Ղարագյոզյան փողոցների հատվածի գազատար խողովակը, որն արագորեն վերականգնվեց: Մայիսի 27-ի լույս 28-ի գիշերը վնասվեց Խաշթառակ գյուղի կամրջի հենասյունը և մասնակի փլուզվեց: Անվտանգությունից ելնելով, երթևեկությունը  տվյալ կամրջով դեռ արգելվում է։

Խաշթառակի ու Լուսահովիտի բնակիչները գյուղերից դուրս գալու համար օգտվում են այլընտրանքային-գրունտային ճանապարհից։

Դեբեդ գետի վարարումը վնաս է հասցրել Նոյեմբերյան համայնքի Այրում քաղաքին ու հարակից բնակավայրերին։ Աղետի հետևանքները Նոյեմբերյանում ավելի շատ են՝ փլուզվել է Այրումի կայարանի կամուրջը, որի հետևանքով վնասվել է գազատարը և դադարեցվել գազամատակարարումը, ավերվել են ենթակառուցվածքները, վնասվել հողատարածքները, մարդկանց ավտոմեքենաները։ Ժամերի ընթացքում գետի ջրերը լցվել են տներ, ոչ պիտանի դարձրել մարդկանց գույքը, կենցաղային իրերը` տարիների աշխատանքը: Դեբեդի վարարման հետևանքով վնասներ են հասցվել Բագրատաշեն և Դեբեդավան բնակավայրերի գյուղացիական տնտեսություններին՝ ջրածածկվել են այգիներ, տնամերձ հողատարածքներ: Ոչնչացվել են ընտանի կենդանիներ։ Մեծ վնասներ է կրել Բագրատաշենի մաքսատունը։

Այս արտակարգ օրերին, Տավուշ Մեդիան աշխատելով աղետի գոտիներում, ներկայացրել է իրավիճակի հետևանքները՝ առաջացած խնդիրները, կարիքները, կատարված ու կատարվելիք աշխատանքները։

Սիրելի տավուշցիներ, աննախադեպ աղետից տուժած հայրենակիցներ, հատկապես վնասների ու կարիքների գնահատման խմբերի անդամներ,

Տավուշ Մեդիան մեկ անգամ ևս հիշեցնում է՝ միջազգային հրատապ ու արդյունավետ աջակցություն ստանալու առաջին նախապայմանը տեղի ունեցածի հետևանքների տեսա և ֆոտո վավերագրություններն են, որոնք պիտ կցվեն գրավոր նկարագրերին: Հետամուտ եղեք, որ վնասներն իրենց վավերագրությունն ունենան: Դրանք կարող  եք ուղարկել մեզ՝ նշված հասցեներով։ (Facebook – Տավուշ ՀԸ / Tavush TV կամ info@tavushmedia.am)

Դա պետք է իրականացնել և վթարաորոնողական, և փրկարարական, և անհետաձգելի վթարավերականգնողական, ինչպես նաև՝ վերակառուցման աշխատանքների ժամանակ:

Վերստին տեղեկացնում ենք՝ Տավուշի մարզին սպառնացող աղետների ու դրանց ռիսկերի նվազեցման վարքականոններին կարող եք ծանոթանալ այցելելով tavushmedia.am կայք։ Այցելեք, կարդացեք, դիտեք ու եղեք իրազեկ։ ՈՎ ԻՐԱԶԵԿՎԱԾ Է, ՆԱ ՊԱՇՏՊԱՆՎԱԾ Է։

Հեղինակներ` Էռնեստ Խանումյան, Անգելինա Մանուկյան, Վաղարշակ Ալավերդյան, Արտյոմ Դալյան

«Այս մեդիա արտադրանքը պատրաստված է «Արցախից տեղահանված լրագրողների ադապտացիան հայաստանյան մեդիա միջավայրում» ծրագրի շրջանակներում, որն իրականացնում է Երեւանի մամուլի ակումբը՝ Եվրոպական հանձնաժողովի աջակցությամբ։ Ծրագրի գործընկերը International Alert-ն է: Բովանդակությունը պարտադիր չէ, որ համընկնի ԵՄԱ-ի, Եվրոպական հանձնաժողովի եւ International Alert-ի տեսակետների հետ»։

«Արտակարգ Ալիք» տեղեկատվական ՀԿ-ն և Տավուշ Մեդիան Freedom House-ի հետ սկսում են մի նոր ծրագիր, որի նպատակը Տավուշի մարզում ապատեղեկատվության և կեղծ լուրերի դեմ պայքարն է, մեդիամանիպուլյացիայի կանխարգելումը, մեդիագրագիտության տարածումն ու բարձրացումը, ուսուցողական և խորհրդատվական միասնական տեղեկատվական հարթակի ստեղծումը: Այն կնպաստի Տավուշի մարզում ճշգրիտ, հավաստի, վստահելի տեղեկության տարածմանը՝ նվազեցնելով սուտ ու կեղծ լուրերի բացասական հետևանքները:

Ծրագրի շրջանակում հոկտեմբերի 8-ին Իջևանի «Վերնատուն» պատկերասրահում տեղի ունեցավ դասընթաց՝ «Թվային անվտանգություն, տեղեկատվական դիմակայունություն, անվտանգությունը սահմանին» թեմայով։ Դասընթացն անցկացրին ու իրենց փորձառությամբ կիսվեցին Տավուշ Մեդիայի գործընկներները՝ տեղեկատվական անվտանգության մասնագետ, մեդիա փորձագետ, CyberHUB կիբերանվտանգության ընկերության համահիմնադիր, Ditord.org-ի համահեղինակ և համակարգող Սամվել Մարտիրոսյանն ու Բազմակողմանի տեղեկատվության ինստիտուտի հայաստանյան ծրագրերի համակարգող, մեդիափորձագետ, CyberHUB թիմի համահիմնադիր Արթուր Պապյանը։

Տավուշ Մեդիայի աշխատակազմը, երիտասարդ թղթակիցները, գործընկեր կառույցների աշխատակիցները, ուսանողները, պետական կառավարման ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչները, հնարավորություն ունեցան ծանոթանալ կարևոր թեմաների՝ թվային անվտանգությանը, տեղեկատվական դիմակայունությանը և սահմանային անվտանգությանը․ հանդիպման ընթացքում բանախոսները պատասխանեցին մասնակիցների հետաքրքրող հարցերին։

Դասընթացն ու մեկնարկող ծրագիրը կարևոր քայլ են Տավուշում տեղեկատվական անվտանգության և մեդիա կրթության ամրապնդման ուղղությամբ՝ ապահովելով բնակչությանը ճշգրիտ և վստահելի տեղեկատվությամբ՝ հզորացնելով համայնքների դիմակայունությունը ապատեղեկատվության դեմ։

Ճանաչված լուսանկարիչ Քսենիա Յակուտովիչի լուսանկարները առաջիկա շաբաթներին ցուցադրվելու են Դիլիջանի երկրագիտական թանգարանում․ «Վերադարձի կետ՝ Հայրենիք» խորագրով ցուցահանդեսում հիասքանչ բնապատկերներ են Հայաստանից ու մարդկային կերպարներ, ովքեր ունեն կյանքի հետաքրքիր պատմություն։ Քսենիան ծնվել և մեծացել է Գյումրիում։ 15 տարեկանում ծնողների հետ մեկնել է այլ երկիր։ Այնուամենայնիվ, նրա սերն ու հիացմունքը Հայաստանի, մեր երկրի բնական գեղեցկության և մարդկանց հանդեպ չի մարել։ Այս տարի Քսենիան ընտանիքի հետ վերադարձել է Հայաստան՝ ապրելու ու նպաստելու մշակութային աշխուժացմանը։

Ցուցահանդեսի առաջին այցելուներն ընդգծում էին նկարների խորությունն ու ուղերձները՝ սիրել և գնահատել սեփական արմատները։

«Վերդադարձի կետ՝ Հայրենիք» ցուցահանդեսը յուրահատուկ հայացք է դեպի Հայաստան՝ լեռները, արևը, մաքուր օդն ու մարդիկ, ստեղծում են մի ամբողջություն, որտեղ այցելուն կարող է զգալ Հայաստանի ջերմությունը և գեղեցկությունը:

Հոկտեմբերի 3-ին արտակարգ դեպք է տեղի ունեցել Տավուշի մարզում։ Ժամը 21։10-ի սահմաններում ՀՀ ներքին գործերի նախարարության ոստիկանության Դիլիջանի բաժին են զանգահարել «Դիլիջան» բժշկական կենտրոնից և հայտնել, որ Թբիլիսյան 63 հասցեում վերամբարձ կռունկով աշխատելիս էլեկտրահարվելու հետևանքով «էլեկտրահարություն» ախտորոշմամբ շտապօգնության խումբը իրենց մոտ բուժօգնության է տեղափոխել Տավուշի մարզի բնակիչ 18-ամյա Գոռ Կ․-ին:

Արդեն հիվանդանոցում տուժած Գոռ Կ․-ն հայտնել է, որ նույն օրը՝ ժամը 20։30-ի սահմաններում, ինքը գտնվել է Դիլիջան համայնքի Թբիլիսյան խճուղու 63 հասցեում գործող իր քեռուն, Տավուշի մարզի բնակիչ 43-ամյա Սամվել Ս․-ին պատկանող Ա/Ձ-ի տարածքում, որտեղ Տավուշի մարզի բնակիչ 51-ամյա Վարդան Վ․-ն իրեն պատկանող ավտոկռունկով տախտակներ բեռնելու նպատակով ամբարձիչը բարձրացրել է վեր ու չի նկատել տարածքով անցնող հոսանքի լարերը, ամբարձիչը դիպել է հոսանքի լարերին, այդ պահին ինքը ցանկացել է ամբարձիչի կեռը հանել ամրացված տեղից և հոսանքահարվել է: Հայտնում է ֆոտոլրագրող Գագիկ Շամշյանը:

Դեպքի փաստով ոստիկանության Դիլիջանի բաժնում փաստաթղթեր են կազմվել, որոնք փոխանցվել են ՀՀ Քննչական կոմիտեի Տավուշի մարզային քննչական վարչության Դիլիջանի քննչական բաժին:

Ծանուցում. Ենթադրյալ հանցանքի մեջ կասկածվողը կամ մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով` դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով։

Հարուստ ժառանգությամբ և բնության գեղեցկությամբ քաղաք Դիլիջանը հոկտեմբերի 5-ին նշում է իր 480-ամյակը: Տավուշի սրտում տեղակայված այս հմայիչ քաղաքը երկար տարիներ համարվում է բնության սիրահարների ու արվեստագետների համար հանգստավայր՝ ներշնչված նրա սաղարթախիտ անտառներից, հիասքանչ լանդշաֆտներից և մշակութային ժառանգությունից: Այս կարևոր հոբելյանի առթիվ առանձնացրել ենք 20 տեսարժան վայրեր, որոնք արտացոլում են Դիլիջանի էությունը՝ պատմական գանձերը, բնության հրաշքները և մշակութային կարևորությունները: Անկախ նրանից՝ առաջին անգամ եք այցելում, թե վաղուց եք սիրում այս քաղաքը, այս վայրերը կբացահայտեն Դիլիջանի հոգևոր կերպարը և կպարգևեն անմոռանալի պահեր։

Դիլիջանի 20 տեսարժան վայրերը․ վանքեր, թանգարաններ, բնություն

Դիլիջանը և դրա շրջակայքը հանդիսանում են հետաքրքիր վայրերի և տարբեր դարաշրջանների՝ միջնադարից մինչև ներկա ժամանակների իրական գանձարան։ Ներկայացնում ենք ձեզ թոփ 20 վայրեր, որոնք կօգնեն իմանալ ավելին Դիլիջանի հարուստ պատմության մասին և զգալ այս եզակի քաղաքի մոգությունը։

Դիլիջանից 15 րոպե հեռավորության վրա է գտնվում ոչ միայն Դիլիջանի, այլև ամբողջ Հայաստանի գլխավոր տեսարժան վայրերից մեկը՝ Հաղարծին վանական համալիրը, բնության և ճարտարապետության կատարյալ ներդաշնակության օրինակը։ Այս ճարտարապետական գլուխգործոցի մասին տեղեկություններ մնացել են միջնադարի հայ պատմիչ Կիրակոս Գանձակեցուց, ով նկարագրում էր այն որպես գիտական, կրթական և մշակութային կենտրոն։ Վանքը հիմնադրվել է IX-XI դարերում Բագրատունիների արքայատոհմի կառավարման օրոք և բաղկացած է երեք եկեղեցիներից, դամբարաններից և մեծ սեղանատնից։ Այն ավանդական խաչաձև-գմբեթավոր ճարտարապետության վառ օրինակ է, ճակատային մասի դեկորատիվ ձևակերպմամբ։ Վանքի տարածքում պահպանվել է կաղնու ծառ, որը տնկել էին Զաքարյան իշխանները, իսկ դա նշանակում է, որ այն համարյա վանքի տարեկիցն է։ Իհարկե, դրա միայն մի մասն է պահպանվել մինչ մեր օրեր, սակայն ծառը կանգնած է որպես դարերի հաստատակամության հուշարձան։

Մաթոսավանք

Մաթոսավանքը հայկական առաքելական եկեղեցու XIII դարի վանական համալիր է, Դիլիջանից 4 կմ դեպի արևմուտք՝ Շամախյան գյուղից ոչ հեռու։ Մաթոսավանքը հիմնադրել է Ավագը, Զաքարյան իշխանական տոհմի ներկայացուցիչը։ Այս տոհմը հայտնի է դարձել Հայաստանի պատվին իր կատարած հերոսական սխրագործություններով, ինչպես նաև թողնված պատմական և մշակութային ժառանգությունով։ Համաձայն սկզբնաղբյուրների, տաճարային համալիրը կառուցվել է ի պատիվ սելջուկ-թուրքերի դեմ հայ-վրացական միացյալ զորքերի տարած հաղթանակի։ Սրանով էլ բացատրվում է իր հեռավոր դիրքը։ Համալիրը բաղկացած է փոքրիկ եկեղեցուց, գավիթից և գրատնից, որոնք գտնվում են անմիջապես կողք կողքի։ 1205 թվականի փոքր եկեղեցին կառուցված է կիսամշակված կոպիտ քարերով։ Ճակատային քարի վրա առկա է հիմնադրման մասին փորագրված արձանագրություն, որի երկու կողմներում խաչքարեր են։ Եկեղեցու հյուսիսային պատի տակ առանձին կանգնած է յուրահատուկ գեղեցկություն ունեցող խաչքար, որը թվագրվում է 1251 թվականով։

Ջուխտակ վանք

Ջուխտակ վանքը Տավուշի անտառներում թաքնված ևս մեկ ինքնատիպ վանք է, Մաթոսավանքից ոչ հեռու։ Այն բաղկացած է երկու առանձին եկեղեցիներից՝ սուրբ Աստվածածին և սուրբ Գրիգոր՝ կառուցված XII-XIII դարերում։ Այս փաստը բացատրում է «ջուխտակ» անվան նշանակությունը, որն է «զույգ»։ Վանքը իր հնամենի , մամռապատ խաչքարերով և շրջապատող բնությունով իրենից ներկայացնում է ապշեցուցիչ տեսարան։

Գոշավանք

Գոշավանքը XII-XIII դարերի վանական համալիր է տեղակայված կոլորիտային Գոշ գյուղում, Դիլիջանից 15 կմ դեպի արևելք։ Իր անվանումը վանքը ստացել է հիմնդարի՝ ականավոր մտածող Մխիթար Գոշի անունով, հայկական առաջին «Դատաստանագրքի»՝ միջնադարյան Հայաստանի օրենքների ժողովածուի հեղինակի։ Այստեղ տեղակայված է Մխիթար Գոշի դամբարան – մատուռը, որտեղ նա ապրել և աշխատել է 25 տարիների ընթացքում։ Գոշավանքը հիշատակվել է նաև պատմիչ Կիրակոս Գանձակեցու կողմից որպես իր ժամանակի կրթական և մշակութային կենտրոն։ Անտառներով շրջապատված այս դրախտային անկյունում կրթություն էին ստանում հայ ականավոր պատմիչներ և աստվածաբաններ, ստեղծում էին ձեռագրեր և մանրանկարներ, որոնք հասել են մինչև մեր օրեր։ Գոշավանքի տարածքում տեղակայված է երևակայությունը ապշեցնող «Ասեղնագործ» խոսուն անունով, մանրակրկիտ աշխատանքով խաչքար։ Գոշավանքից ոչ հեռու Դիլիջանի արգելոցում տեղակայված է գեղատեսիլ Գոշ լիճը։

Աղավնավանք

Աղավնավանքը XI-XII դարերի միջնադարյան վանական համալիր է, տեղակայված նույնանուն գյուղում՝ Դիլիջանից 26 կմ հեռավորության վրա։ Հեքիաթային Աղավնավանքը թաքնված է եղևնիների թփերի և եզակի ռելիքտային ծառերի մեջ, որոնց տարիքը հասնում է 300-400-ի։ Այն ոչ միայն հոգևոր շինություն է, այլ նաև անապատ, վայր, որտեղ վանականները մեկուսանում էին՝ աշխարհիկ եռուզեռից հեռու։ Միջին դարերում Աղավնավանքը ուներ նաև ռազմավարական նշանակություն․ վանքում լույս վառելու օգնությամբ բնակիչները տեղեկություն էին փոխանցում Գոշավանքի ապա Հաղարծինի բնակիչներին մոտալուտ վտանգի մասին։

Բնության հուշարձաններ

Դիլիջանի ազգային պարկ

Բուսական և կենդանական աշխարհը պահպանելու և հարստացնելու նպատակով 1958 թվականին ստեղծվեց Դիլիջանի ազգային պարկը, կամ ինչպես անվանում են, Դիլիջանի արգելոցը, որի տարածքը կազմում է 24 232 հա։ Այստեղ կարելի է տեսնել Կովկասում հանդիպող բուսատեսակների համարյա կեսը, որոնց մեկ երրորդ մասը էնդեմիկ են։ Խիտ անտառների, լեռնային լճերի և գեղատեսիլ լեռների ուրվագծերի համադրությունը այստեղ է ձգում բազմաթիվ զբոսաշրջիկների և հանդիսանում է տեղաբնիկների իսկական հպարտությունը։

Ախնաբաթի արգելոց

Ախնաբաթի արգելոցը հատուկ պահպանվող բուսական տարածք է, ծովի մակերևույթից 1400-1700 մ բարձրության վրա, Հայաստանի 26 արգելոցներից մեկը։ Այստեղ գտնվում են Անդրկովկասում ամենախոշոր եզակի կարմիր ծառերի՝ կենու պուրակներ՝ երկրորդ հազարամյակի բնական հուշարձաններ։ Այստեղ աճում են 25 մ բարձրությամբ և բնի 70-90 սմ տրամագծով կարմիր ծառեր, որոնց տարիքը հասնում է 300-400 տարեկանի։ Կենու ծառը անվանում են կարմիր իր փայտի գույնի պատճառով։ Այն մարդկությանը հայտնի դարձավ դեռ 3000 տարի առաջ․ փայտը, որը դիմացկուն է ջրում փտելուց, սնկերից և միջատներից, կատարյալ նյութ էր սարկոֆագներ, ռազմական գործիքներ, կենցաղային իրեր և իհարկե կահույք պատրաստելու համար։

Հարբած անտառ

Առանձնահատուկ տեսարան է հանդիսանում Դիլիջան քաղաքից ոչ հեռու սոճիների անտառը՝ «Հարբած անտառ»-ը։ Բնության այս անսովոր հուշարձանը ձևավորվել է սողանքի հետևանքով և հայտնի է իր թեքված բներով ծառերով, որից էլ անտառը ստացել է իր անվանումը։ «Հարբած անտառ»-ը կանգնած է բլրի վրա, որի մոտ Դիլիջանի «մայրցամաքային» հատվածից տանում է փոքրիկ արահետ։ Այնտեղ, հսկայական սոճիների գրկում, որոնք շարված են կողք կողքի, շատ հաճելի է հանգստանալ և դիմավորել մայրամուտներն ու հետևել դրանց ժայռից։

Պարզ լիճ 

Հայաստանի հյուսիս-արևելքում համարյա 1400 մետր բարձրության վրա թաքնված է բնության հրաշքը՝ Դիլիջանի մարգարիտ Պարզ լիճը, որը իր անվանումը ստացել է իր թափանցիկության շնորհիվ։ Այն Դիլիջանի ամենամեծ լիճն է․ ընդհանուր երկարությունը կազմում է 385 մետր, լայնությունը՝ մոտ 85 մետր, իսկ խորությունը՝ ավելի քան 5 մետր։ Պարզ լիճը ունի սողանքային ծագում և բոլոր կողմերից շրջապատված է անտառով, ինչը քաղաքային եռուզերից մեկուսացման ու բնության մեջ լիակատար սուզվելու զգացողություն է ստեղծում, իսկ նրա ջրերը սնվում են լեռնային մաքրամաքուր աղբյուրներից։

Գոշի լիճ

Գոշավանքից ոչ հեռու գտնվում է ևս մեկ տեսարժան վայր, բայց արդեն բնական ծագումով Գոշ լիճը, որը իրենից ներկայացնում է գեղատեսիլ տեսարան։ Ամբողջ պարագծով շրջապատված լինելով կանաչ, խիտ անտառով, այն կարծես նկարից դուրս եկած լինի։ Գոշ լիճը ունի սողանքային ծագում, իսկ իր էկոհամակարգը ծառայում է որպես ապաստարան տարբեր թռչունների և միջատների համար։

Դիմաց լեռ

Դիմացը լեռնագագաթ է Հայաստանի Տավուշի մարզում, Իջևանի լեռների հարավարևմտյան հատվածում, Հաղարծին գյուղից 5 կմ դեպի հյուսիս-արևմուտք։ Ծովի մակերևույթից գրեթե 2378 մ բարձրությունով, այն վեր է խոյանում շրջապատող անտառներից և հովիտներից։ Դիմաց լեռը տեսանելի է Դիլիջան քաղաքի գրեթե ցանկացած կետից, ինչպես նաև տեսանելի է Դիլիջանի արգելոցում արշավներ կատարելիս։ Բնական այս հոյակապ տեսարժան վայրը հայտնի է իր յուրատեսակ բնությունով, բազմատեսակ բուսականությունով, ինչպես նաև շրջապատող լեռների ու հովիտների տպավորիչ համայնապատկերով։

Այրիքար լեռ

Այրիքար լեռը տեղակայված է 2610 մ բարձրության վրա և հանդիսանում է Դիլիջանում ամենահայտնի այցելության վայրերից մեկը։ Այն անվանում են նաև «Սիմբայի լեռ»՝ «Առյուծ արքան» մուլտֆիլմի «Հպարտության ժայռ»-ին նմանության պատճառով։ Չնայած նրան, որ Այրիքարը չի հանդիսանում աշխարհագրական գագաթ,այնուամենայնիվ, իր տեսքը տպավորիչ է։

Քաղաքային տեսարժան վայրեր

«Միմինո» հուշարձան

Միմինոյի հուշարձանը առանց չափազանցության կարելի է անվանել Դիլիջանի խորհրդանիշներից մեկը։ Քաղաքի ամենահայտնի հուշարձանը գտնվում է կենտրոնում՝ շրջանաձև խաչմերուկում, և նվիրված է ոչ պակաս հայտնի սովետական ֆիլմ «Միմինո»-ի հերոսներին՝ Ռուբիկին (Ֆրունզիկ Մկրտչյան), Վալիկոյին (Վախթանգ Կիկաբիձե) և Վոլոխովին (Եվգենիյ Լեոնով)։ Հայը, վրացին և ռուսը դիմավորում են քաղաքի հյուրերին շրջանաձև խաչմերուկում՝ հիշեցնելով հավերժական արժեքների և ընկերության մասին։ «У нас в Дилижане кран открываешь, вода течет – второе место в мире занимает» («Մեզ մոտ՝ Դիլիջանում, ծորակը բացում ես ջուրը հոսում է․ աշխարհում երկրորդ տեղն է զբաղեցնում»), – հպարտանում էր ֆիլմի հերոս Ռուբիկը։ Այդ արտահայտությունով նա իր ժամանակներում հետաքրքրություն առաջացրեց տասնյակ միլիոն հեռուստադիտողների մոտ։ Հերոսների միջև տեղադրված է պուլպուլակ (շատրվան), որից էլ հոսում է հենց այն ջուրը։ Հուշարձանը տեղադրվել է 2011 թվականին և միանգամից սիրվել ինչպես հյուրերի, այնպես էլ տեղաբնիկների կողմից։ Այստեղ սիրված հերոսների հետ լուսանկարվելու համար անգամ հերթեր են գոյանում։

Սովետական Հայաստանի 50 ամյակի հուշարձան

Դիլիջանի ևս մեկ խորհրդանիշ, որը կարելի է տեսնել քաղաքի բոլոր դիտահարթակներից․ այն սպիտակ հնգաթև աստղ է, հուշարձան նվիրված Հայաստանում սովետական իշխանության հաստատման 50 ամյակին։ Դիլիջանի բնապատկերին օրգանիկ կերպով համապատասխանող սովետական մոդերնիզմի ոճով հուշարձանը տեղադրվել է 1970 թվականին։ Հինգ թևերից յուրաքանչյուրը խորհրդանշում է մեկ տասնամյակ։

«Հին Դիլիջան» համալիր

XIX դարի սկզբից մինչ XX դարի Դիլիջանի ոգին իր սալաքարապատ արահետով, փորագրված պատշգամբներով և դրանց վրա կախված գորգերով, կարելի է զգալ իջնելով «Հին Դիլիջան» համալիրով, որը կառուցված է Շարամբեյան փողոցում։ Համալիրը կառուցվել է 2004 թվականին, թեև ամեն ինչ հաջողվել է վերակառուցել հնարավորինս ճշգրիտ։ Այս յուրատեսակ փողոցում է գտնվում Tufenkian Old Dilijan Complex (Թուֆենկյան Հին Դիլիջան համալիր) հյուրանոցը, ինչպես նաև տեղի բրուտագործների և փայտի վրա փորագրողների կոմպակտ արհեստանոցները, ովքեր կարող են ոչ միայն ցույց տալ իրենց աշխատանքները, այլ նաև անցկացնել վարպետության դասեր բոլոր ցանկացողների հետ։

Հ․ Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարան

Քաղաքի կենտրոնում է գտնվում Դիլիջանի ամենահին շենքերից մեկը՝ Հ․ Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստների թանգարանը։ Սյուներով և պատշգամբով 1896 թվականին կառուցված կոլորիտային շենքում հավաքված է ժամանակակից վարպետների աշխատանքներ, ինչպես նաև կենցաղային և ազգագրական ցուցանմուշներ։ Նախկինում շենքը ծառայել է որպես ամառանոց բարերար և մարդասեր Մարիամ Թումանյանին՝ արցախցի իշխանական տոհմի ժառանգ իշխանուհուն, ով այստեղ մշակութային երեկոներ էր կազմակերպում հայկական մտավորականության ներկայացուցիչների հետ։ Իր հյուրերի շրջանակներում եղել են Հայաստանի այնպիսի հայտնի դեմքեր, ինչպիսիք են Հովհաննես Թումանյանը, Ալեքսանդր Շիրվանզադեն, Արմեն Տիգրանյանը, Լեոն, Ավետիք Իսահակյանը, Ազնիվ Հրաչյանը, Սիրանուշը, Հասմիկը և այլք։ Այս պահին թանգարանը գտնվում է վերանորոգման մեջ։

Խանջյանի առանձնատուն

Աղասի Խանջյանի մթնոլորտային առանձնատունը 1936 թվականի լքված ամառանոց է սովետական մոդեռնիզմի ոճով, կառուցված այդ ժամանակի քաղաքական կարևոր գործչի համար։ Առանձնատունը, որպես պատմական հուշարձան, Հայաստանում ունի հանրապետական նշանակություն։ Չնայած նրան, որ Խանջյանին այդպես էլ չհաջողվեց վայելել իր առանձնատունը, քանի որ գնդակահարվել էր 1936 թվականի հուլիսի 9-ին, հարցաքննության ժամանակ, շենքի շրջանաձև նախագծով եզակի և ճանաչվող ճարտարապետությունը առաջվա նման հրապուրում է բազմաթիվ զբոսաշրջիկների։ Խանջյանի ամառանոցային առանձնատան տարածքում գտնվում է շատ հետաքրքրաշարժ քանդակ «Անտառային արքա»-ն, որը սոճու ծառի վրա քանդակել է քանդակագործ Արա Սարգսյանը, ով ընտանիքի հետ միասին հանգստանում էր Դիլիջանում։ Նկատելով անսովոր տեսքով, երկբուն, ասես պարզած ձեռքերով սոճու ծառը, նա որոշեց ծառին նոր կյանք տալ, դարձնելով նրան փայտե քանդակ։ Խանջյանի առանձնատունը հանդիսանում է մասնավոր սեփականություն, բայց այն հնարավոր է տեսնել փառատոնների և ուրիշ միջոցառումների ժամանակ, որոնք անցկացվում են առանձնատան կողքին։

Ամֆիթատրոն

Դիլիջանի ամֆիթատրոնը իրենից ներկայացնում է Դիլիջանին ոչ տիպիկ, հին հունական ոճով ճարտարապետություն․ սյուներով և աստիճաններով սիմետրիկ կոնստրուկցիա, իսկ մեջտեղում սափորով կնոջ արձան է։ Կարելի է մտածել, որ այդ շինությունը հարյուրավոր տարիների վաղեմություն ունի, չնայած ամֆիթատրոնը կառուցվել է 2008 թվականին և նախատեսված է տարբեր միջոցառումների անցկացման համար։ Այստեղ կա բեմ, նստատեղեր, մեծ սյուներ։ Հատուկ ուշադրություն է գրավում սափորով արձանը, նման անտիկ աստվածուհու։ Այն անվանում են «Վարդավառ» (հայկական տոնի պատվին)։

Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան

Երկրագիտական թանգարանը սպիտակ տրավերտինից ահռելի շենք է՝ տպավորիչ քանդակներով, կառուցված 2010 թվականին հին շենքի տեղում, որը ծառայում էր որպես հյուրանոց և թանգարան։ Բոլոր ուժերը ներդրվել են, որպեսզի թանգարանը դառնա հնագիտական իրերի և արվեստի գործերի գանձարան։ Երկրագիտական թանգարանը ձեզ համար կբացի այնպիսի տաղանդավոր և աշխարհահռչակ նկարիչների աշխարհ, ինչպիսիք են Այվազովսկին, Սարյանը, Քենթը և Շիշկինը։ Առանձնահատուկ հետաքրքրություն է ներկայացնում հնագիտական բաժինը, որտեղ ներկայացված են ցուցանմուշներ, որոնք գտնվել են Դիլիջանի շրջակայքից և պատկանում են ուշ բրոնզեդարի և հին քարի դարի ժամանակաշրջանին։ Երեք հարկերում ներկայացված են երկրագիտական ցուցանմուշներ, Էրմիտաժից ու տարբեր դարաշրջանների հայ նկարիչների կտավներ և աթոռների հետաքրքիր ցուցադրություն։

Կոմպոզիտորների ստեղծագործական տուն

Կոմպոզիտորների ստեղծագործական տան ի հայտ գալը ժամանակին դարձավ համամիութենական մասշտաբի իրադարձություն, որը հսկայական հետք թողեց ինչպես Դիլիջան քաղաքի պատմության, այնպես էլ ամբողջ ԽՍՀՄ-ի վրա։ Այս յուրօրինակ համալիրը, տեղակայված անտառոտ բարձր լեռներում, հանդիպման և ոգեշնչման վայր էր նշանավոր շատ կոմպոզիտորների և երաժիշտների համար։ Ստեղծագործական տունը կառուցվել է 1963 թվականին և բաղկացած էր ութ քոթեջներից։ Այստեղ հանգստանում և ստեղծագործում էին Խաչատրյանը, Շոստակովիչը, Ռոստրոպովիչը, Սարյանը, Պլիսեցկայան և շատ ուրիշ հանրաճանաչ արտիստներ։

Դիլիջանը, իր հարուստ պատմությամբ, բնության անկրկնելի գեղեցկությամբ և մշակութային հարստություններով, շարունակում է մնալ ոչ միայն տավուշցիների, այլև ողջ Հայաստանի հպարտությունը։ Տավուշ հեռուստաընկերության եթերում մշտապես ներկայացվում է Դիլիջանի (ինչպես նաև մարզի բոլոր համայնքերի) անցուդարձը, համայնքի կյանքն ու առօրյան, ընթացող զարգացումները։ Վստահ ենք,  քաղաքն իր հմայքով ու մշակութային ժառանգությամբ շարունակելու է ներշնչել ինչպես բնակիչներին, այնպես էլ քաղաքի հյուրերին՝ պահպանելով և հարստացնելով իր պատմական ու մշակութային արժեքները։

Մշակութային վայրերի մասին տեղեկատվությունը GoToDili կայքից։

Հոկտեմբերի 5-ին Դիլիջանը տոնելու է իր 480-ամյակը:

Դիլիջանի համայնքապետարանի նախաձեռնությամբ տեղի կունենա շքեղ տոնական երեկո, որի շրջանակներում ժամը 16:00-ից կենտրոնական հրապարակում ելույթ կունենան`

• Իվետա Մուկուչյանը,
• Kami Friends խումբը,
• Սևակ Ամրոյանը,
• Վանաձորի պետական կամերային նվագախումբը,
• Բերդ պարային անսամբլը,
• Դի-Ջեյը,

միջոցառման ավարտին կլինի նաև հրավառություն:

Բացի այդ, կենտրոնական հրապարակում կտեղադրվեն Դիլիջանի հետ «Քույր քաղաքներ» հուշագրի մասնակից երկրների տաղավարները, ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցչական տաղավարներ, ինչպես նաև դիլիջանցի փոքր ու միջին ձեռներեցների արտադրանքի ցուցահանդես-վաճառք։

Հոկտեմբերի 5-ին արի՛ Դիլիջան՝ դառնալու այս յուրահատուկ տոնի մասնակիցը:

Հոկտեմբերի 5-ին կայանալիք «Դիլիջան 480» տոնակատարություններին ընդառաջ, հոկտեմբերի 2-ից կսկսվեն Դիլիջան քաղաքի կենտրոնական հրապարակում՝ Մյասնիկյան 53 հասցեի հետիոտնային անցման մոտ, համերգային բեմի տեղադրման աշխատանքները: Այս մասին հայտնում են Դիլիջանի համայնքապետարանից:

Տրանսպորտային միջոցների երթևեկությունը կազմակերպելու համար առաջարկում ենք օգտվել Մյասնիկյան-Կոմիսարներ այլընտրանքային ճանապարհից, որը անցնում է Մյասնիկյան 53 շենքի ետնամասով։

https://www.facebook.com/watch/?mibextid=WC7FNe&v=1161367872090240&rdid=RQRpxNXJt8hci4jB

Սեպտեմբերի 17-ին, ժամը 06:15-ին Տավուշի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Իջևան-Դիլիջան ավտոճանապարհին այրվում է ավտոմեքենա:

Դեպքի վայր է մեկնել ՆԳՆ ՓԾ մարզային փրկարարական վարչության հրշեջ-փրկարարական ջոկատից մեկ մարտական հաշվարկ:

Պարզվել է, որ Իջևան-Դիլիջան ավտոճանապարհի 7-րդ կմ-ին այրվում է «GAZel» մակնիշի բեռնատար (բեռնված փայտածուխով)։

Հրդեհը մեկուսացվել է ժամը 07։34-ին, մարվել՝ 08։02-ին։ Այրվել է բեռնատարը և 70 պարկ փայտածուխ։

2021 թվականից Կառավարության որոշմամբ սեպտեմբերի 13-ը Հայաստանում նշվում է որպես բնության հատուկ պահպանվող տարածքների օր:

Օրվա խորհրդի համատեքստում բնություն բաց թողնվեց «Ազնվացեղ եղջերուի վերաբնակեցումը Հայաստանում» ծրագրի շրջանակներում «Դիլիջան» ազգային պարկում բուծված եղջերուների երկրորդ խումբը (10 առանձնյակ):

2013 թվականից ի վեր ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության և Բնության համաշխարհային հիմնադրամի հայաստանյան մասնաճյուղի (WWF-Armenia) և կողմից իրականացվում է «Կովկասյան ազնվացեղ եղջերուի վերաբնակեցումը Հայաստանում» ծրագիրը՝ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության (BMZ)՝ KfW Զարգացման բանկի միջոցով, WWF Գերմանիայի, Կովկասի բնության հիմնադրամի (CNF) աջակցությամբ։

2022թ․ հոկտեմբերին «Դիլիջան» ազգային պարկի տարածք, որպես փորձնական խումբ՝ ազատ արձակվեց թվով 3 եղջերու։

Ներկայումս կենտրոնում կա 44 եղջերու, որոնցից 10-ը այս միջոցառման շրջանակներում ազատ արձակվեցին բնություն:

Ապագայում նախատեսվում է տարեկան 5-10 առանձնյակի բնություն արձակում։

Կարդացեք նաև՝

Վթարային աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ. օգոստոսի 30-ին ժամը 10:00-22:00-ն կդադարեցվի ք.Դիլիջան Կամո, Վասիլև, Մ.Գորկու, Մյասնիկյան, Կամարին, Հակոբջանյան, Զ.Անդրանիկ, Արցախ, Աղայան, Մանթաշյան, Մխիթարյան, Հովսեփյան, Գայի Առաջին փողոցների ջրամատակարարումը:

Տեղեկացնում է «Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը: