ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը Հայաստան-Ադրբեջան պետական սահմանի Տավուշի մարզի Կիրանց գյուղի և Ադրբեջանի Հանրապետության Ղազախի շրջանի Խեյրեմլի գյուղի հատվածում իրականացնում է ականազերծում, պետական սահմանի տվյալ հատվածի վերարտադրության նպատակով Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության փորձագիտական խմբերի կողմից գեոդեզիական չափումների հիման վրա՝ կոորդինատների ճշգրտման աշխատանքների իրականացումը ապահովելու համար:

ՀՀ ՆԳՆ ոստիկանությունը ականազերծման գոտիներում իրականացնում է ուժեղացված ծառայություն` ականապատ գոտիներ քաղաքացիական անձանց մուտքը թույլ չտալու և նրանց անվտանգությունն ապահովելու համար:

Դիլիջանում բազմաթիվ շենք-շինությունների կողքին իր նշանակությամբ, դիրքով ու ճարտարապետությամբ առանձնանում է Աղասի Խանջյանի ամառանոցը։ Դիլիջանյան ինքնատիպ համայնապատկերներով շրջապատված շենքն ականատես է եղել պատմական շատ իրադարձությունների։ Այսօր շենքը, գտնվելով ՀՀ ԿԳՄՍՆ հուշարձանների ցանկում՝ ունենալով հանրապետական նշանակություն՝ կանգնած է փլուզման եզրին։

Սողանքների ու մարդկային գործոնի հետևանքով շենքի պատերն այժմ թուլացած կամ արդեն փլուզված են։ Լոկ կիսավեր պատերի վրա մնացած նկարազարդումներն են, որ հուշում են շենքի երբեմնի ճոխության մասին։ Այս պահին ճարտարապետ Դավիթ Նահատակյանն ու իտալացի մասնագետները, ովքեր մեծ փորձ ունեն հենց վերականգնողական ճարտարապետության ոլորտում, ամառանոցի հարակից տարածքում իրականացնում են փորձագիտական աշխատանքներ, որոնք կավարտվեն այս տարի աշնանը։ Դրանից հետո միայն վերջնական պարզ կդառնա ճարտարապետական հուշարձանի ճակատագիրը։

Եթե հետազոտության արդյունքները լինեն դրական, ապա կսկսվեն շենքի վերանորոգման աշխատանքներն ու այն կօգտագործվի նաև այլ նպատակներով։ Սակայն եթե հետազության արդյունքները ցույց տվեցին, որ ցանկացած միջամտություն կարող է վնասել կառույցին, ապա «Խանջյանի ամառանոցը» կամրացվի՝ շարունակելով մնալ միայն որպես տեսարժան վայր։

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի հետ ապրիլի 28-ի հեռախոսազրույցում դրական է արտահայտվել Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի սահմանազատման գործընթացի վերաբերյալ, հայտնում են կառավարությունից։

Ըստ կառավարության հաղորդագրության՝ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է, որ Տավուշի մարզի Ոսկեպար, Կիրանց ու Բերքաբեր գյուղերի բնակիչների մտահոգությունները հասկանալի են, և ամեն ինչ կարվի նրանց լեգիտիմ մտահոգությունները հասցեագրելու համար:

Ըստ Երևանի ու Բաքվի հայտարարության՝ նրանք «նախնական համաձայնեցրել են»՝ Տավուշ-Ղազախ սահմանի որոշ հատվածներ համապատասխանեցնել «Խորհրդային Միության փլուզման պահի դրությամբ գոյություն ունեցող միջհանրապետական սահմանին»։ Տավուշում սահմանազատման գործընթացն ուղեկցվում է բողոքի ակցիաներով ինչպես սահմանի տվյալ հատվածի, այնպես էլ Հայաստանի այլ շրջաններում, այդ թվում՝ Երևանում:

Ամերիկյանի կողմի փոխանցմամբ՝ Բլինքենը վերահաստատել է ԱՄՆ աջակցությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կայուն և արժանապատիվ խաղաղության պայմանագրի ուղղությամբ առաջընթացին: Պետքարտուղարը կրկնել է, որ Միացյալ Նահանգները ողջունում է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը որպես սահմանազատման հիմք օգտագործելու Հայաստանի և Ադրբեջանի համաձայնությունը։
Բլինքենը նաև ընդգծել է Հայաստանի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը, ինչպես նաև Հայաստանի բարգավաճ, ժողովրդավարական և անկախ ապագայի վերաբերյալ վարչապետ Փաշինյանի տեսլականին աջակցելու Նահանգների շարունակվող ջանքերը։

Արդեն 10-րդ օրն է փակ է Հայաստան-Վրաստան միջպետական մայրուղու Կիրանց գյուղի հատվածը։ Բնակիչները իրենց բողոքն են արտահայտում սահմանազատման դեմ։ Բագրատ Սրբազանը կրկին հիշեցնում է՝ սա միայն Տավուշի խնդիրը չէ, սա ողջ հայության ու Հայաստանի հարցն է։ Այս օրերին Կիրանցի բնակիչների կողքին են նաև հանրապետության այլ շրջանների քաղաքացիները։

Լուրջ դժվարությամբ շարունակում ենք ճանապարհը Կիրանցից դեպի Ոսկեպար, ապա՝ Բաղանիս։ Բաղանիսում առօրյան սովորականի նման չէ․ վերջին շրջանում գյուղ շատ են այցելում լրատվամիջոցներ, որոնք ըստ բնակիչների խանգարում են իրենց։ Մարդիկ, թեպետ առկա իրողություններին, ապրում են իրենց սովորական կյանքով՝ խնամում այգին, ջուր բերում, հավաքվում ու զրուցում։

Բաղանիսի գյուղացիների համար իրավիճակը փոքր-ինչ անորոշ է, մարդիկ խճճվում են տարբեր տեղերից իրենց հասնող տեղեկատվական հոսքերի մեջ։

Այսօր Բաղանիսում սահման են գծում, բայց մարդկանց հիշողություններից չի հեռանում ավելի քան 35 տարվա սահմանային կյանքը, որը հաճախ անհանգիստ էր, թեժ ու վտանգավոր։

Արդեն 8-րդ օրն է Կիրանցում փակ է գյուղի ճանապարհը։ Հայաստանի տարբեր հատվածներում բողոքի ակցիաներ են տեղի ունենում, բնակիչները ընդվզում են սահմանազատման դեմ: Այս ընթացքում Կիրանցի բնակիչների հետ հանդիպել են ոստիկանության բարձրաստիճան սպաներ՝ նպատակ ունենալով բացել ճանապարհը։ Այսօր երեկոյան Կիրանց այցելեց նաև Տավուշի մարզպետ Հայկ Ղալումյանը, ով համոզում էր գյուղացիներին կտրուկ գործողությունների չդիմել և համատեղ քննարկել ստեղծված իրավիճակը, սակայն գյուղացիները չցանկացան լսել նրան։

Այնուհետև փոխոստիկանապետ Կ․ Հակոբյանը և Տավուշի մարզի ոստիկանապետ Ա․ Մկրտչյանը կոչ արեցին բնակիչներին բացել ճանապարհը, որպեսզի սահմանագծման աշխատանքները իրականացվեն։ Քաղաքացիները թույլ չտվեցին մեքենայի տեղաշարժը, որից հետո հատուկ ջոկատայինների ու քաղաքացիների միջև քաշքշուկ և հրմշտոց տեղի ունեցավ։

Ոստիկանական ուժերը տեղում հայտնեցին, որ բերման ենթարկվածներ չկան։

Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ Սրբազանը հանդես եկավ հանդարտեցման կոչով, բնակչությանը հորդորելով չտրվել սադրանքների և բացել ճանապարհը։ Ճանապարհը մի քանի րոպեով բացվեց և կրկին փակվեց։ Բողոքի ակցիան Կիրանցում շարունակվում է․ առջևում 9-րդ օրն է։

Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության սահմանին գեոդեզիական չափումների հիման վրա, կոորդինատների ճշգրտման աշխատանքների շրջանակներում 2024 թվականի ապրիլի 26-ի դրությամբ տեղադրվել է թվով 28 սահմանային սյուն, ինչը կազմում է նախատեսված աշխատանքների մոտ 35 տոկոսը։ Երկու երկրների փորձագիտական խմբերի աշխատանքները շարունակվում են։

Հայաստանի տարբեր հատվածներում բողոքի ակցիաներ են տեղի ունենում՝ փողոցներ փակելու տեսքով: Բնակիչների ընդվզում են սահմանազատման դեմ:

Հայաստան-Վրաստան միջպետական մայրուղին դեռ փակ է մի քանի մասում՝ Կիրանցի, Ալավերդու և Բագրատաշենի հատվածներում:

Լուսանկարը` Դավիթ Ղահրամանյանի:

Այսօր վաղ առավոտից բնակիչները փակել են Կիրանց գյուղի կամուրջը:
Ըստ բնակիչների` այսօր ականազերծման և այլ աշխատանքներ են իրականացնելու այս հատվածում։

Փակ է մնում նաև Հայաստան-Վրաստան միջպետական ճանապարհի Կիրանց-Ոսկեպար հատվածը։

—

Բաղանիսի դպրոցի աշակերտները այսօր դասադուլ են հայտարարել:
Լուսանկարը` «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման էջից:

«Փաստերի ստուգման հարթակը» գրել է, որ Google Maps-ում ներկայացված՝ Տավուշում սահմանազատման ենթակա հայ-ադրբեջանական սահմանը համընկնում է 1976 թվականի Խորհրդային Միության Գլխավոր շտաբի համապատասխան տեղանքի՝ խորհրդային Հայաստանի ու խորհրդային Ադրբեջանի վարչական սահմանների վերաբերյալ քարտեզին։

6-7-րդ դարերում կառուցված Ոսկեպարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին ԽՄ ԳՇ քարտեզով սահմանազատման դեպքում կմնա հայկական կողմում, սակայն ադրբեջանական սահմանից ընդամենը 10-20 մետր հեռավորության վրա։

Ինչպես ԳՇ քարտեզում, այնպես էլ Google Maps-ում, Կիրանցի դպրոցը տեղակայված է Ադրբեջանի հետ սահմանից ուղիղ գծով մոտ 360 մետր հեռավորության վրա։

Այսպիսով, Տավուշում 1976 թվականի՝ ԽՄ ԳՇ քարտեզներով սահմանազատման հետևանքով, չնայած Ոսկեպարի եկեղեցին ու Կիրանցի դպրոցը մնում են հայկական կողմում, սակայն հայտնվում են Ադրբեջանի սահմանից չնչին հեռավորության վրա։