Մայրաքաղաք Երևանից՝ Տավուշի Նորաշեն գյուղ․ տեսնել ու ապրել իրական կյանքն ինչպես որ կա։ Էսթեր Զաքարյանն է, ով ամուսնու՝ Գարիկ Փայտյանի հետ թողել է Երևանն իր բոլոր հեռանկարներով, տեղափոխվել Նորաշեն գյուղ՝ նպատակ ունենալով իրենց գիտելիքները, ուժն ու եռանդը ծառայեցնել ի նպաստ իրենց համայնքի զարգացման։

Այսպիսով՝ «Մակարդակով կոֆե»-ի նկարահանող անձնակազմն այս անգամ Նորաշենում էր։

Հանդիպած դժվարությունների, գյուղական կյանքի, սովորույթների ու ստացած տպավորությունների մասին պատմում է Էսթերը, կամ, ինչպես ինքն է ասում՝ «Փայտյանների հարսը»։



Համո Սահյան․ «Քո շրթունքները Հայաստանոտ են»․ կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։ Տեսանյութում անձրևում է մարզկենտրոն Իջևանը։

Քո շրթունքները Հայաստանոտ են,
Հայաստանոտ են քո շշուկները,
Քո ժպիտներն ու արտասուքները
Հայաստանոտ են:
Հայաստան հյուսող քո այդ ձեռքերը,
Քո արդեն գրված ու դեռ չգրված
Բոլոր երգերը Հայաստանոտ են:
Հայաստանոտ են քո ապրած կյանքի
Բոլոր էջերն ու ելևէջները:
Քո տանջանքներն ու երազանքները
Հայաստանոտ են…
Եվ դու այնքան ես հայ ու Հայաստան,
Որ մինչև անգամ Հայաստանից դուրս
Քո անցած բոլոր ճանապարհները
Հայաստանոտ են:



Համո Սահյան․ «Քո խոնարհ ջրկիրն եմ եղել»․ կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։ Տեսանյութում Տավուշի գողտրիկ անկյուններն են։

ՔՈ ԽՈՆԱՐՀ ՋՐԿԻՐՆ ԵՄ ԵՂԵԼ

Քո խոնարհ ջրկիրն եմ եղել,
Եղել եմ և տերդ:
Ինչքան որ ուժերս ներել,
Ներել եմ մեղքերտ:
Թե ինձ էլ լքել եմ մեկ-մեկ,
Չեմ լքել պատկերդ,
Երեսով չեմ տվել երբեք
Ուշացած պարտքերդ:
Երգել ես, լցվել եմ երգով,
Իզուր է հերքելդ,
Եվ թաքուն այրվել եմ, երբ որ
Այրվել են վերքերդ:
Տվել եմ քեզ բախտս անխառ,
Արևս, երկինքս
Եվ ինչքս, որ մինչև անգամ
Չունեի ես ինքս:
Տվել եմ, չեմ առել ոչինչ,
Շնորհ էր շիկնելդ,
Եվ ոչինչ հարկավոր չէր ինձ,
Հերիք էր լինելդ:
Ինձ համար հերիք էր արդեն
Ժպտալդ ու լալդ,
Երբ գալդ պարգև էր մի մեծ,
Ու մնաց մնալդ:
Եվ դարձյալ առնելիք չունեմ,
Բայց շատ է տալիքս,
Ներիր ինձ, ներիր ինձ, եթե
Չների տարիքս:
Քո խոնարհ ջրկիրն եմ եղել,
Եղել եմ և տերդ,
Ինչքան որ ուժերս ներել,
Ներել եմ մեղքերդ:

Ձյունոտ Տավուշը և սահյանական պոեզիան։ Համո Սահյան․ «Ի՞նչ անեմ, մայրիկ»․ կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։ Կադրերը M4 միջպետական մայրուղու Դիլիջան-Իջևան հատվածից են։

Ի՞ՆՉ ԱՆԵՄ, ՄԱՅՐԻԿ

Մայրիկ, ինձ հաճախ
Ապտակում էիր
Սխալիս համար
Եվ սաստում էիր,
Որ լաց չլինեմ։
Բայց ցաված տեղըս
Համբուրում էիր
Եվ իմ փոխարեն
Ինձանից թաքուն
Լաց էիր լինում:
Ախ, վերջին անգամ,
Չեմ իմանում ո՞ր
Սխալիս համար
Ինձ ապտակեցիր
Կորուստով քո մեծ…
էլ սաստող չեղավ,
Որ լաց չլինեմ,
Եվ ցաված տեղըս
Համբուրող չեղավ,
Եվ իմ փոխարեն
Իմ ցավն զգացող
Ու լացող չեղավ։
Ի՞նչ անեմ, մայրիկ:

Համո Սահյան․ «Ես չեմ կարող իմ զավակին»․ կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։ Տեսանյութում Ենոքավանի լեռ ու ձորերն են։

Ես չեմ կարող իմ զավակին
Մի հարսանիք չխոստանալ,
Ինձնից կախված ամեն պարգև,
Ամեն բարիք չխոստանալ,
Մի լավ օջախ, մի լավ անկյուն,
Մի լավ տանիք չխոստանալ,
Ոտքը հին-հին դարերի մեջ,
Ճերմակ ճակատն աստղերի մեջ,
Կանաչ-կարմիր սարերի մեջ,
Ոտից-գլուխ արևի մեջ
Մի հայրենիք չխոստանալ։
Ես չեմ կարող
Այս աշխարհից գնացողին
Մի բուռ արցունք
Եվ մի բուռ հող չխոստանալ։
Ես չեմ կարող ճամփիս վրա
Ոտքի վրա խամրող ծաղկին
Իմ խեղճ սրտից
Եվ իմ խոնավ թարթիչներից
Մի կաթիլ ցող չխոստանալ։
Եվ վերջաաես ես չեմ կարող
Հեռու-հեռու սերունդներին
Իմ օրերի
Եվ իմ հոգու լույսը տանող
Մի քանի տող չխոստանալ։

Համո Սահյան․ «Ես այն եմ եղել»․ կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։ Ձմեռվա հեքիաթային կադրերը՝ Ենոքավանի սարերից։

ԵՍ ԱՅՆ ԵՄ ԵՂԵԼ

Ես այն եմ եղել, ինչ որ եղել եմ,
Չեմ հասել երբեք քո որոնածին,
Քո որոնածը աննյութեղեն էր,
Իսկ ես` հողեղեն, հողոտ, հողածին:
Ես այն եմ եղել, ինչ որ եղել եմ,
Իմացիր որ էլ երեսով չտաս,
Հանդիպման օրից ես ինձ նեղել եմ,
Որ դու աշխարում նեղություն չզգաս:
Ես այն եմ եղել, ինչ որ եղել եմ,
Լռել եմ, տարել, ներել, համբերել…
Եվ թե պատահմամբ ճանփաս շեղել եմ,
Քայլերս դարձյալ քեզ մոտ են բերել:
Ես այն եմ եղել, ինչ որ եղել եմ,
Չեմ հասել երբեք քո որոնածին.
Քո որոնածը աննյութեղեն էր,
Իսկ ես` հողեղեն, հողոտ, հողածին:

Կենսատու գարնան շնչով՝ Տավուշից։ Համո Սահյան․ «Գնամ մխրճվեմ խորքերն անտառի»․ կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։ Տեսանյութում երևում են Գանձաքարի ու Դիլիջանի կողմերի սարերը։

Գնամ մխրճվեմ խորքերն անտառի,
Մոլորվեմ մեռնող տերևների մեջ,
Գլուխս դնեմ մամռած մի քարի,
Մի պահ մոռանամ աղաղակ ու վեճ:
Բույն տամ սրտիս մեջ բույն փնտրող հավքին,
Ննջած անտառի ականջը դառնամ,
Շնչառությունը լսեմ մեղմագին
Տերևների տակ խոր քնած գարնան:

Համո Սահյանի անմահ տողերն ու Տավուշը։ Տեսանյութի կադրերը Բերդի տարածաշրջանից են՝ Չինչինի սարերից և Կապտավանքից։ Կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։

ԱՆՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՊԱՀԵՆՔ

Ա՜խ, ինչքան զոհեր ենք տվել,
Որ պահենք այս հողը մի բուռ,
Անունը Հայաստան պահենք:
Արյունի ծովեր ենք տվել,
Որ պահենք այս հողը մի բուռ,
Անունը` Հայաստան պահենք:
Քրտինքի ծովեր ենք տվել,
Որ կորդը բուրաստան պահենք,
Տաճար ու ոստան պահենք:

Այս մի բուռ քարեղեն հողում,
Այս մի բուռ քարեղեն հողում
Դեռ ինչքան ջանք է հարկավոր,
Որ պահենք հացը հոգևոր:
Եվ պահենք մեր քայլը` այս խենթ
Քառատրոփ թռչող կյանքի հետ:
Եվ պահենք մեզանով լեցուն
Մեր հոգուն տարեկից լեզուն:

Սեփական մեր բույրը պահենք,
Եվ պահենք մեր համը սեփական,
Սեփական մեր գույնը պահենք,
Եվ ապրենք տանը սեփական:
Եվ տոհմ ու գերդաստան պահենք,
Եվ պահենք այս հողը մի բուռ,
Անունը` Հայաստան պահենք:

Հրանտ Ղազումյանի հեղինակային ստեղծագործությունը՝ Տավուշի բարբառով։ Կարդում է հեղինակը։ Տեսանյութի կադրերում Դիլիջանն է։

ԼԵՄ, ԼԵՍ, ԼՅՑՎԵՆՔ
Որ մնեմին խռովըմ ես,
Հաշվի սիրտըս խրովըմ ես,
Ինձ ռյաստվիլիս դժգոհըմ ես,
Հաշվի սիրտըս պլոկըմ ես։

Մնեմին էլ լյաջու ընգյած,
Որ ուրիշին լեն ժխտըմ ես
Անդեր սրտիս պյաց լած յարեն
Մի պյուռ աղով ըղաղըմ ես։

Մի օր տյու լի ես,
Ես լեմ տյու,
Համա էդ վախտ կլխի կընգնյես տյու,
Թե ինչ ա զգըմ անդեր սիրտըս,
Թե որդի ա ուշք ու միտքս․․․

Լեմ, լես, լցվենք, տյառնանք,
Լի, որ լիսնյակով լիանանք,
Լի որ լիլըս ես մոռանամ,
Լի, որ ռանգռուշովդ հիանամ։

Չարենցյան մի քանի անմահ տող ենք ավելացնում Բերդավանի հայտնի բերդի չքնաղ տեսարանին։ Կարդում է Հրանտ Ղազումյանը։

ՊԱՏԱՀԱԿԱՆ ԱՆՑՈՐԴԻՆ

Մենք երկու՛սս էլ, մենք երկու՛սս էլ անվերադարձ աշխարհում
Ապրում ենք, կանք, գնում ենք – ո՞ւր, միևնույնն է մեր հեռուն:
Կանգնիր, անցորդ: Կանգնիր: Նայենք: Նայենք իրար – գուցե մենք
Հանկարծ ժպտանք` չճանաչված մի բարեկամ ճանաչենք:
Կանգնի՛ր, կանգնի՛ր, ո՞ւր ես վազում, ո՞ւր ես գնում դու արագ.
Աչքերիս մեջ գուցե գտնես ոսկեԺպիտ մի կրակ:
Դու ուրախ չե՞ս, որ ապրում ենք – ու հանդիպել ենք իրար,
Ո՞ւր ես անցնում անվերադարձ, որպես անդարձ ճանապարհ
Ե՛ս էլ կանցնեմ – տրտում մենակ, – ու կգնամ իմ անծայր
Երազ – ճամփան, որով դու էլ այս իրիկուն կույր անցար:
Դու կույր անցար, չնայեցիր ու հեռացար մշուշում.
Բայց ես երկար քո անծանոթ, օտար դեմքը կհիշեմ:
Կհիշեմ, որ դեգերումիս ճանապարհին, որպես հուշ,
Մեկը անցավ, իրիկուն էր. իրիկուն էր ու մշուշ …