Վերջին երկու ամիսներին Կիրանցը Հայաստանի կենտրոնն էր դարձել, տեղեկատվական հոսքերի կիզակետը: Կառավարման մարմինները պնդում էին, որ նոր Հայաստան է կառուցվում՝ սահմանազատված, պաշտպանված ու ապահով, ընդիմադիրները հակադարձում էին, որ փլվում է տասնյակ տարիներով կառուցված պաշտպանական համակարգը, որ սա ոչ թե սահմանազատում է, այլ շարունակվող միակողմանի զիջում:

Մենք շարունակաբար լուսաբանել ենք ծավալվող իրադարձությունները, և ահա, երբ արդեն կրքերը միայն ներքին եռք ունեն, մենք դարձյալ Կիրանցում ենք:

Բնակիչներն արդեն այնքան են խոսել, աղմկել, բողոքել ու արտասվել, որ հիմնականում խուսափում են տեսախցիկներից: Փոխարենը խորհուրդ են տալիս պարզապես շուրջներս նայել ու ինքնուրույն գնահատել իրադրությունը սահմանազատված Կիրանցում:

Վերջին դեպքերից հետո Կառավարությունը հայտարարել էր տուժած բնակիչներին փոխհատուցումներ տալու մասին, սակայն դեռևս հրապարակված չէ՝ թե ինչ չափանիշներով են տրվելու դրանք և ինչ ծավալների փոխհատուցումների մասին է խոսքը։ Բնակիչների լռության ֆոնին շինարարական եղուզեռ է. արագորեն կառուցվում է շրջանցիկ ճանապարհը։ Տավուշ Մեդիան իր ուշադրության կենտոնում կպահի Կիրանցը, և մեր հաջորդ հաղորդումներում լսելի կդարձնենք Կիրանցի մյուս բնակիչների ձայնը։

Կիրանցում դժգոհ են երեկ կեսգիշերին հրապարակված սահմանագծման հարցով արձանագրությունից։ Ի նշան բողոքի՝ Կիրանցի բնակիչները փակել են գյուղի ճանապարհը։

Տավուշում սահմանազատման եւ սահմանագծման գործընթացից հետո ոսկեպարցի Գրիշա Գեւորգյանը սեփական տնից դուրս գալ չի կարողանա․ դարպասին հասնելու համար նա ստիպված կլինի հատել հայ-ադրբեջանական սահմանը։

Փողոցը, որտեղ ապրում է, նոր սահմանագծով երկու մասի է բաժանվելու։ Մի քանի տուն նույնպես «կիսվելու» են։

«Մեզ քոչացնում, վերացնում են էստեղից։ Վարչապետն ասում ա՝ տունդ ծախի, առնեմ։ Գյուղը դատարկում ա, որ հեշտությամբ տա։ Դիրքերում, որ թուրքը էկավ, նստեց, ո՞նց ա պահելու էս տարածքը։ Չի՛ պահելու, բրախիլ տի, տա իրանց, մեզ էլ թուրքերը տանեն։ Տեղի ժողովուրդը լավ պատկերացնում ա, թե ինչ կարա ըլի, ղրաղի (կողքի – հեղ․) մարդիկ չեն պատկերացնում»,- սրտնեղելով ասում է Գրիշա Գեւորգյանը։

Հարեւաններից ոմանց դեպքում էլ սահմանը դարպասից այն կողմ է, գոնե խանութ, գյուղամեջ դուրս գալու հնարավորություն կունենան։ Բայց որոշել են՝ երեխաներին կհանեն գյուղից։

«Էրեխեն ըստի ի՞նչ անի, էս գազի տրուբեն ա սահմանը։ Եթե չմոտենան, մենք կմնանք, կապրենք։ Բայց եթե էկան, խանգարեցին, իմաստ չունի էստեղ մնալը»,- ասում է ոսկեպարցի Գագիկը։

Փողոցի վերջում՝ ամենավերեւում, երեք առանձնատուն կա։ Մեկը դատարկ է։ Ռուսաստանում ապրող տանտերն այն կառուցելիս հաստատ չի հաշվարկել, որ մի օր հայրենի գյուղի այդ կտորն իր տան հետ միասին, հնարավոր է, Ադրբեջանին տան։

Մյուս երկու տները բնակեցված են։ Դրանց տերերը նույնպես իրենց արած-դրածից ինքնակամ հրաժարվելու հաշվարկներ գոնե երեսուն տարի չեն արել։ Մտահոգություններ վերջին շրջանում՝ 44-օրյա պատերազմից հետո են ունեցել։

«2021 թվին ենք Նոյեմբերյանի կադաստր գնացել, որ վկայական հանենք, մտիկ արին քարտեզ-մարտեզ, ասին՝ թուրքի տարածք ա։ Ու ասին՝ եթե սահմանազատում տեղի ունենա, հայկականացնեն, էն ժամանակ էլ վկայական կտան», — պատմում է Ոսկեպարի բնակիչ Սիրվարդ Բեգլարյանը՝ նշելով, որ տան հետ կապված այլ փաստաթուղթ չունեն․ տարածքը դեռ 1990-ականներին գյուղապետարանն է տրամադրել։ Ասել են՝ գնացե՛ք, տուն սարքեք, ապրեք։

Հիմա, երբ սահմանազատման գործընթացն իրողություն է, տարածքների «հայկականացում» չի արվում։ Ավելին՝ նախատեսվում է Ոսկեպարի երկրորդ փողոցի առաջին նրբանցքից երեք տուն հանձնել Ադրբեջանին։ Փողոցն Իջեւան-Բագրատաշեն մայրուղու՝ Կիրանց-Ոսկեպար հատվածից թշնամու դիտակետում է լինելու։

«Էն կարմիր տան մոտով, մեր էս երկու տներն էլ հետը, մի քիչ աջով բարձրանում ա, մինչեւ Կիրանցի դրոշակը։ Էս վերեւը գլխավոր ճանապարհն ա՝ դեպի Իջեւան, Դիլիջան։ Չորս օրում քարտեզ չեն գծում, սա շուտվա պայմանավորված բան ա։ 29,800-ից քիչ-քիչ հանում ա»,- ասում է Սիրվարդի որդին՝ Անդրանիկը։

Ոսկեպարցի երիտասարդը վստահ է՝ թուրքը եկավ՝ մայրուղին փակելու է, «վիճելի տարածքներից» էլ մի գրամ հող չի զիջելու։

Տիկին Սիրվարդը, որ օրեր առաջ վստահ էր՝ տնից ոչ մի գնով չի հեռանալու, հիմա արդեն տունն այրելու մասին է մտածում։ Հակասական մտքերն, ասում է, վերջին օրերի տագնապից են գալիս։

«Մինեքը հանել են, բա ո՞նց չվախես։ Իրիկունը անց կացավ՝ թուրքը էկավ, տենող չելավ։ Գալու ա, մորթի, գնա, ո՞վ ա մեր տերը»։

Ոսկեպարում փորձում, բայց չեն կարողանում հասկանալ՝ «վիճելի եռանկյունուն», Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն հարակից՝ նախկինում ադրբեջանցիներով բնակեցված գյուղին, մայրուղու մի հատվածին այդ ինչպե՞ս գումարվեցին փողոցն ու տները։

Կիրանցի բնակիչ Մհեր Սիմոնյանն արդեն պայմանավորվել է՝ եթե պայքարը չհաջողեն, եւ սահմանը գծվի, տրակտորիստ է գալու, տունը քանդի։ Տունը, որ 21 տարվա արտագնա աշխատանքի արդյունքում է կառուցել։ Ծառերն էլ, հավանաբար, պտուղ տալ չեն հասցնի․ ծաղկած այգին էլ մտադիր է հատելու․․․ «որ թուրքին չմնա»։

«1975 թվին ա կառուցվել էս տունը։ Սովետմիության ժամանակ էլ չէիր կարա Ադրբեջանի տարածքում ինչ-որ բան անես։ Կադաստրի վկայականը ձեռիս, արխիվ կա վերջապես, թե ումից եմ առել, որտեղ ա էդ տունը։ Բայց կադաստրի փաստաթուղթն էլ հիմք չի։ Այսինքն, մենք անօրինական, ապօրինի զավակներ ենք էս երկրի համար, ովքեր ապօրինի ընտրություն են արել, բանկից փող վերցրել։ Ստացվում է՝ ադրբեջանի քաղաքացի եմ, կարամ, օրինակ, էդ փողը չտամ», — ասում է Մհերը։

Վերջին օրերին Կիրանցի երեք տասնյակից ավելի բնակիչներ համացանցում իրենց պատկանող տների, շինությունների եւ գյուղատնտեսական նշանակության հողատարածքների կադաստրային վկայականներն են հանրայնացրել՝ ցույց տալու համար, որ սահմանազատման գործընթացով Ադրբեջանին լրիվ կամ մասնակի տրվող տարածքները որեւէ աղերս չունեն այդ երկրի հետ։ Եվ չեն ունեցել։ Ինչպես որ ադրբեջանական չեն գյուղի պատմական կենտրոնը, եկեղեցին, գերեզմանոցը, որոնց միջով էլ անցնելու է հայ-ադրբեջանական նոր սահմանագիծը։

Իսկ Կիրանցի դպրոցի նորակառույց շենքն այդ գծից ընդամենը 20 մետր է հեռու։ «Ո՞ր մի խելացի ծնողը կթողի իրա էրեխեն էստեղ դպրոց գնա»,- հարցնում է Մհերը։

Իրենք տանը դպրոցական չունեն։ Տղան, որ օրեր առաջ էր ՌԴ մեկնել՝ աշխատելու, վերադարձել է։ Աղջիկն էլ հարեւան Ծաղկավանից է երեխայի հետ հայրական տուն շտապել, որ նաեւ գերեզման՝ տատին այցելի։ Գուցե վերջին անգամ, ասում է։

Հեղինակ` Տաթևիկ Ճուղուրյան, Ալիք Մեդիա

Իրավապահները թույլատրել են Կիրանցի վարչական ղեկավար Կամո Շահինյանին մոտենալ տեղադրված սահմանային սյուների հատված և հնարավորության սահմաններում մոտիկից դիտարկել, թե որ հատվածներում են դրանք տեղադրվել։ «Ազատություն ռադիոկայանի» փոխանցմամբ` Շահինյանն ասաց, որ այս պահի դրությամբ գոհ է սահմանազատման արդյուքններից՝ շեշտելով՝ այն 57 հողակտորները, որոնց շուրջ գյուղացիները մտահոգություն էին հայտնում, այս պահի դրությամբ դրանք հայկական վերահսկողության տակ են։

Վարչական ղեկավարը նաև նշեց, որ 11-րդ սյունն է տեսել, որը Խեյրիմլիի և Կիրանցի սեփական հողերը բաժանող գետի մեջ է տեղադրված։
Շահինյանի տեղեկություններով՝ սառեցվել է գործընթացն այն հատվածներում, որն այսօրվա ասուլիսում վարչապետը ցավոտ կետեր անվանեց։

Փաշինյանն այսօր հայտարարեց, որ Կիրանցի հատվածում ունեն 12 կետ սահմանային, այս պահի դրությամբ 8 կետը որոշված է, սյուները տեղադրված են։

«Ունենք 3 կետ, որոնք առավել զգայուն են և այդ երեք առավել զգայուն կետերի վերաբերյալ ավելի մանրամասն աշխատանք կկատարվի, որովհետև այս կետերում արդեն սանտիմետրերը նշանակություն ունեն և սանտիմետրերով պետք է ճշգրիտ արտահայտենք։ Մի քիչ շատ պետք է չարչարվենք, բայց ինչպես ասել ենք՝ էն պրոբլեմը, որ բարձրացնում են Կիրանցի բնակիչները, էդ պրոբլեմը բարձրացնելու պահից դա պետք է դադարի լինել իրենց պրոբլեմը, դա պետք է լինի ՀՀ կառավարության պրոբլեմը, անձամբ իմ պրոբլեմը», – ասաց գործադիրի ղեկավարը՝ նշելով, որ խնդիրը կլուծեն այնպես, որ գյուղացիները դա բավարար համարեն։

Վարչական ղեկավարի ու գյուղացիների պնդմամբ, այդ ցավոտ կետերը գյուղի կամրջի, դպրոցի ու մասնավոր տների հատվածում են։

Կիրանցի հատվածում ականի պայթյունից զինծառայող է վիրավորվել:
Քիչ առաջ նրան տեղափոխեցին Իջևանի բժշկական կենտրոն:

«Ականապայթյունային վիրավորում ստացած զինծառայող կա, նախնական տվյալներով կյանքին վտանգ չի սպառնում», – հայտնեց ՊՆ մամուլի խոսնակը։

Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը մայիսի 4-ին Կիրանցում հայտարարեց`

««Տավուշը հանուն հայրենիքի շարժումը» որոշեց, որ իր ժողովրդով ուղղակի գնա Երևան և պատասխաններ պահանջի ու պահանջը ձևակերպի, որ այս գործընթացը թե՛ այստեղ, թե՛ այլուր, պետք է դադարեցվի՝ այնպես, ինչպես եղել է մեր ժողովրդի պահանջը առաջին իսկ օրվանից»:

Սրբազանը հավելեց, որ նախատեսվում է մայիսի 9-ին հասնել մայրաքաղաք Երևան:

Քայլերթը սկսվեց Կիրանց գյուղից, այնուհետև անցնելով Իջևանը, շարժման մասնակիցները գիշերել են Հաղարծնի վանքի տարածքում, մայիսի 5-ի առավոտյան մասնակցել Պատարագի և շարունակել երթը դեպի Դիլիջան:

«Այս երթը մեզ տալու է երկու բան՝ պատիվ և հայրենիք», – նշում է Բագրատ Սրբազան:

«Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժումը վերկուսակցական, գաղափարական, ազգային և հոգևոր շարժում է:
Տավուշից դեպի Երևան երթը շարունակվում է: Այս պահին շարժման մասնակիցները Գեղարքունիքի մարզում են:

Լուսանկարները` Դավիթ Ղահրամանյանի:

Այսօր՝ ժամը 18:20-ին, Տավուշի մարզի Կիրանց բնակավայրից 2500 մ հյուսիս տեղի է ունենալու պայթեցման աշխատանք՝ 1 (մեկ) պայթուն:

Հարակից հատվածի բնակչությանը խնդրում ենք ընդունել ի գիտություն և խուճապի չմատնվել:

Արդեն 10-րդ օրն է փակ է Հայաստան-Վրաստան միջպետական մայրուղու Կիրանց գյուղի հատվածը։ Բնակիչները իրենց բողոքն են արտահայտում սահմանազատման դեմ։ Բագրատ Սրբազանը կրկին հիշեցնում է՝ սա միայն Տավուշի խնդիրը չէ, սա ողջ հայության ու Հայաստանի հարցն է։ Այս օրերին Կիրանցի բնակիչների կողքին են նաև հանրապետության այլ շրջանների քաղաքացիները։

Լուրջ դժվարությամբ շարունակում ենք ճանապարհը Կիրանցից դեպի Ոսկեպար, ապա՝ Բաղանիս։ Բաղանիսում առօրյան սովորականի նման չէ․ վերջին շրջանում գյուղ շատ են այցելում լրատվամիջոցներ, որոնք ըստ բնակիչների խանգարում են իրենց։ Մարդիկ, թեպետ առկա իրողություններին, ապրում են իրենց սովորական կյանքով՝ խնամում այգին, ջուր բերում, հավաքվում ու զրուցում։

Բաղանիսի գյուղացիների համար իրավիճակը փոքր-ինչ անորոշ է, մարդիկ խճճվում են տարբեր տեղերից իրենց հասնող տեղեկատվական հոսքերի մեջ։

Այսօր Բաղանիսում սահման են գծում, բայց մարդկանց հիշողություններից չի հեռանում ավելի քան 35 տարվա սահմանային կյանքը, որը հաճախ անհանգիստ էր, թեժ ու վտանգավոր։

Արդեն 8-րդ օրն է Կիրանցում փակ է գյուղի ճանապարհը։ Հայաստանի տարբեր հատվածներում բողոքի ակցիաներ են տեղի ունենում, բնակիչները ընդվզում են սահմանազատման դեմ: Այս ընթացքում Կիրանցի բնակիչների հետ հանդիպել են ոստիկանության բարձրաստիճան սպաներ՝ նպատակ ունենալով բացել ճանապարհը։ Այսօր երեկոյան Կիրանց այցելեց նաև Տավուշի մարզպետ Հայկ Ղալումյանը, ով համոզում էր գյուղացիներին կտրուկ գործողությունների չդիմել և համատեղ քննարկել ստեղծված իրավիճակը, սակայն գյուղացիները չցանկացան լսել նրան։

Այնուհետև փոխոստիկանապետ Կ․ Հակոբյանը և Տավուշի մարզի ոստիկանապետ Ա․ Մկրտչյանը կոչ արեցին բնակիչներին բացել ճանապարհը, որպեսզի սահմանագծման աշխատանքները իրականացվեն։ Քաղաքացիները թույլ չտվեցին մեքենայի տեղաշարժը, որից հետո հատուկ ջոկատայինների ու քաղաքացիների միջև քաշքշուկ և հրմշտոց տեղի ունեցավ։

Ոստիկանական ուժերը տեղում հայտնեցին, որ բերման ենթարկվածներ չկան։

Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ Սրբազանը հանդես եկավ հանդարտեցման կոչով, բնակչությանը հորդորելով չտրվել սադրանքների և բացել ճանապարհը։ Ճանապարհը մի քանի րոպեով բացվեց և կրկին փակվեց։ Բողոքի ակցիան Կիրանցում շարունակվում է․ առջևում 9-րդ օրն է։