Նոյեմբերիի 23-ին, ժամը 16:04-ին Տավուշի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Կողբ գյուղում այրվում է տուն։
Դեպքի վայր է մեկնել ՆԳՆ ՓԾ մարզային փրկարարական վարչության հրշեջ-փրկարարական ջոկատից երկու մարտական հաշվարկ:
Պարզվել է, որ հրդեհը բռնկվել է գյուղի 47-րդ փողոցի տներից մեկի տանիքում:
Հրդեհը մեկուսացվել է ժամը 17:04-ին, մարվել՝ 17:47-ին: Այրվել է տան տանիքը (մոտ 180 քմ)։
Նոյեմբերի 11-ին և 13-ին Տավուշ Մեդիայի ստուդիան հյուրընկալեց Նոյեմբերյան համայնքի Կողբ բնակավայրի թիվ 1 և թիվ 2 դպրոցների մի խումբ աշակերտների և ուսուցիչների՝ նրանց ծանոթացնելու մեդիայի գործունեության բազմազան ուղղություններին: Ուսումնաճանաչողական այցի ընթացքում ուշադրության կենտրոնում էին սոցիալական մեդիայի անվտանգ և նպատակային օգտագործման, ինչպես նաև կեղծ լուրերը տարբերակելու և ստուգելու մեխանիզմները:
Տավուշ Մեդիայի աշխատակազմը դպրոցականներին ներկայացրեց հեռուստատեսային արտադրանքի ստեղծման փուլերը՝ անդրադառնալով հաղորդումների պատրաստման, մոնտաժման և եթեր հեռարձակման գործընթացներին: Աշակերտներն ու ուսուցիչները ծանոթացան տաղավարային հաղորդումների ստեղծման ձևաչափին։
Այցի ընթացքում աշակերտները ներկայացրին իրենց գաղափարներն ու առաջարկները, թե ինչպիսի հաղորդումներ կցանկանային տեսնել Տավուշ ՀԸ եթերում:
«Այս փորձառությունը ոգևորիչ էր․ ծանոթացանք հեռուստատեսային աշխատանքի նրբություններին, ու հնարավորություն ունեցանք հասկանալու մեդիայի կարևորությունն ու ազդեցությունը՝ հանրային կյանքում»,- վերջում նշեց աշակերտներից մեկը։
Հոկտեմբերի 16-ին Կողբի Մշակույթի կենտրոնում տեղի ունեցավ Արամաշոտ Պապայանի «Գնա մեռի, արի սիրեմ» պիեսի բեմականացման պրեմիերան․ բեմադրիչ-ռեժիսոր Սասուն Մուրադյան։ Մշակույթի կենտրոում տրամադրությունը լեցուն էր, և հանդիսատեսը՝ ջերմ ու անմիջական, ինչը վկայում է ներկայացման հաջողված լինելու մասին։
Պիեսը կրում է խորը դաստիարակչական խորհուրդ, ներկայացնում է մի կարևոր թեմա՝ ծեր ծնողների հանդեպ զավակների ուշադրության և հոգատարության հարցը։ Առաջարկվող դիպաշարը կենտրոնանում է ընտանիքում հոր հանդեպ զավակների անտարբերության վրա, ինչը հանդիսատեսին ստիպում է խորհել ու վերանայել սեփական վերաբերմունքը ծնողների հանդեպ։
Ներկայացման հաջողված մեկնարկից հետո թատերախումբը պիեսով շրջագայելու է Նոյեմբերյան համայնքի մի շարք բնակավայրերում, ինչպես նաև Նոյեմբերյան քաղաքում՝ տանելով հուզիչ և բարոյախոսական այս բովանդակությունը համայնքներ։
Լուսանկարները` Եղիշե Պետրոսյանի և Վալեր Օրդյանի:
Հոկտեմբերի 11-ին՝ ժամը 10:00-ից մինչև 15:00-ն ընկած ժամանակահատվածում, Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան համայնքի Կողբ բնակավայրում անցկացվելու է ««Օդային տագնապ» ազդանշանի դեպքում բնակչության ազդարարման, պատսպարման և տարհանման աշխատանքների կազմակերպումը» թեմայով վարժանք, որի ընթացքում ժամը 12:00-ին գործարկվելու է էլեկտրական շչակ:
Խնդրում ենք չանհանգստանալ։
Կողբը Նոյեմբերյանի ամենաակտիվ բնակավայրերից է, հատկապես մշակութային առումով, եւ դա պատահական չէ: Այսօր Կողբը մշակութային ժառանգության եւ նորարարության խաչմերուկ է դարձել երիտասարդների համար, որտեղ անցյալը մերձենում է ներկայի հետ: Մշակութային միջոցառումները, ավանդական տոնակատարությունները եւ տեղական արվեստագետների աշխատանքները դարձնում են Կողբը մի վայր, որտեղ ոչ միայն պահպանվում են պատմական արժեքները, այլև զարգանում են նոր ստեղծագործական նախագծեր: Սա մի նոր միջավայր է, որտեղ խնամքով պահպանվում են նախնիների մշակութային ավանդույթները, իսկ նոր սերունդներն իրագործում են իրենց ստեղծագործական երազանքները:
31-ամյա Սյուզաննա եւ Ռուզաննա Աղաբաբյան քույրերը Կողբի մշակութային կյանքի ակտիվ մասնակիցներից են: Ստեղծագործում են, աշխատում որպես սոցիալական մանկավարժներ, օգնում հայրիկին գինու գործարանի աշխատանքներում:
Քույրերը, թեեւ ունեն հենաշարժողական համակարգի խնդիրներ, սակայն դա նրանց չի խանգարել դառնալ հասարակության լիիրավ անդամ, գնալ իրենց երազանքների հետևից եւ ամենաբարդ պայմաններում իրականացնել սեփական երազանքներն ու դառնալ համայնքային կյանքի ակտիվ անդամ:
Միեւնույն ժամանակ, քույրերը փորձում են բարձրաձայնել խնդիրների մասին, որոնց համայնքի երիտասարդները` հատկապես հաշմանդամություն ունեցող, առերեսվում են:
«Մենք տեսնում ենք, որ երիտասարդներն ունեն զբաղվածության խնդիր, կարող ենք բարձրաձայնել տեղական ինքնակառավարման մարմիններում և ավելի բարձր մակարդակներում, որպեսզի կարողանանք փոխել ոչ միայն մեր, այլ նաև այլ մարդկանց կյանքը: Յուրաքանչյուրս մեր փոքր քայլով՝ բարձրաձայնելով երիտասարդների խնդիրների ու դժվարությունների մասին, մեծ բան արած կլինենք»,- նշում է Ռուզաննա Աղաբաբյանը:
Շարունակությունը կարդացեք այստեղ։
Նախագիծն իրականացվել է Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի ֆինանսական աջակցությամբ՝ «Անկախ մեդիա բովանդակության ստեղծում» դրամաշնորհային ծրագրի շրջանակում։
Հեղինակ` Հրանտ Ղազումյան
Կողբի Մշակույթի կենտրոնում անցկացվել է «Ամետիստ» պարային համույթի բարեգործական 3-րդ համերգը։
«Յուրաքանչյուր երեխա իր անհատականությունն ունի, նրանք հատուկ նշանակություն ունեն, պարզ են, մաքուր ու տարբերվող», – նշում է պարային համույթի գեղարվեստական ղեկավարը։
Անվճար կրթական փորձառություն, որով պատանիները կարող են կառուցել իրենց կրթական ճանապարհը։ «ԹՈւՄՈ»-ն արդեն Կողբում է:
«ԹՈՒՄՈ» ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնը շարունակում է ընդլայնել իր աշխարհագրությունը՝ Հայաստանի տարբեր անկյուններում բացելով «ԹՈՒՄՈ» տուփեր ու կենտրոններ։ Կողբ գյուղում կառուցված կենտրոնը միացավ «ԹՈՒՄՈ»-յի ցանցին՝ ամբողջացնելով Տավուշի մարզում իր ներկայությունը։ Նորաստեղծ կենտրոնը հունիսի 22-ին՝ իր առաջին հանրային միջացառմանն ընդունեց առաջին հյուրերին։
Կողբի «ԹՈՒՄՈ» կենտրոնը նախատեսված է Հայաստանի հյուսիս-արևելքում բնակվող մոտ 1200 ուսանողի համար։ Այստեղ հաճախում են Տավուշի, նաև Լոռու մարզի ուսանողները։
«ԹՈՒՄՈ»-ն պատանիներին տալիս է հնարավորություն՝ լինել իրենց ուսուցման պատասխանատուն: Կենտրոնի առկայությունը Կողբում նոր շունչ կբերի տարածաշրջանին ու կնպաստի ստեղծարար պատանիների առաջխաղացմանը։
Կենտրոնի առաջին միջոցառումը հագեցած էր ու բազմաբովանդակ․ «Բացահայտիր Կողբի լաբիրինթը» խորագրի ներքո ցուցադրված էր «Թումոյի» ուսանողների և շրջանավարտների ստեղծագործությունները, առանձին սրահում ստեղծվել էր Հայաստանի հուշարձանները նորագույն տեխնոլոգիաների օգտագործմամբ վիրտուալ տեսնելու ու այցելելու հարթակը, կենտրոնի հյուրերը Կողբի մեծ էկրանին դիտեցին «Թումոցիների» ստեղծած կարճամետրաժ անիմացիաներն ու ֆիլմերը, զուգահեռաբար մասնակցելով գեղագրության վարպետաց դասի, բացօթյա համերգների։
«ԹՈՒՄՈ Կողբում» ուսումնառությամբ պատանիները հանձնառու են արդեն կառուցել իրենց կրթական ուղին՝ զինված տպավորիչ ու ժամանակակից գործիքակազմով։
Կանաչ գյուղի մասին դեռ շատ պիտի խոսեն:
Սահմանապահ Կողբ գյուղում գինու իր արտադրությունը հիմնած, 40 տարվա գինեգործական փորձ ունեցող Գագիկ Աղաբաբյանին ոչ միաjն իր գործի նկատմամբ սերն է առաջնորդում այլև ամենակարևորը՝ անսահման սերն ու հավատը Հայրենիքի և նրա ուժեղ ու անկախ ապագայի նկատմամբ:
Նա պատմում է հայ-ադրբեջանական սահմանից մի քանի հարյուր մետրի վրա հիմնած գործարանի, հավակնոտ ծրագրերի, նպատակների, այնպես էլ գործունեության ընթացքում հանդիպած մարտահրավերների մասին։ Զրուցում ենք նաև նրա դուստրերի՝ Աղաբաբյան քույրերի հետ, նրանց գործերի և առօրյայի մասին, հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնդիրների մասին:
Հայաստանը, ունենալով աշխարհի ամենահին քաղաքակրթություններից մեկը, հաճախ անվանվում է «թանգարան՝ բաց երկնքի տակ»․ այս բնորոշման հիմքում ընկած է ինչպես երկրի բնությունն ու կենսաբազմազանությունը, այնպես էլ մշակույթը։ Դարեր ի վեր գտնվելով արևելքի ու արևմուտքի էպիկենտրոնում, հայ ժողովուրդը ստեղծել ու արարել է ժամանակին համահունչ, լայն ու ընդգրկուն և կենդանի մշակույթ, որը եզակի է իր ինքնատիպությամբ։
Նոր ժամանակները իրենց հետ բերում են նոր մարտահրավերներ ու հնարավորություններ։ 21-րդ դարում մշակույթը, ինչպես ստեղծարար այլ ճյուղերը, աստիճանաբար դառնում են համաշխարհային տնտեսության շարժիչ ու կարևորագույն բաղադրիչներից մեկը։ Հայաստանի Հանրապետության հյուսիսային հատվածում գտնվող Տավուշի մարզը պատմական հարուստ մշակութային ժառանգություն ունեցող տարածաշրջան է։ Տավուշի մարզի հարուստ անցյալի, արվեստի ու արհեստի գործերի, գրականության, ճարտարապետության, նյութական և ոչ նյութական մշակութային ժառանգության մասին հստակ, ճշգրիտ և ամբողջական պատկերը ներկայացված են Տավուշի մարզում գործող թվով 6 թանգարաններում։ Դրանք են՝
Այս վեց կենտրոններն են, որ նպաստում են ձևավորել և ընդլայնել մտահորիզոնը Տավուշի ու բնակչության ընդհանուր պատմության մասին։
«Եթե Աստված ինձ հյուր գար, ես նրան կհյուրընկալեի Դիլիջանում»
Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունի
Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան-պատկերասրահը ունի մեկ դարյա հիմնադրման պատմություն: Հիմնադրվել է 1920 թվականին Սերիկ Դավթյանի կողմից: 1950 թվականին թանգարանին պաշտոնապես շենք է տրամադրվել և տնօրեն նշանակվել Եղիշե Հովսեփյանը։ Այցելուների համար այն բացվել է 1952 թվականին։ Թանգարանը կազմված է հինգ բաժիններից` հնագիտություն, ազգագրություն, դրամագիտություն, կիրառական արվեստ և կերպարվեստ: Թանգարանում են պահվում և ցուցադրվում թվով 1017 հնագիտական իրեր, ազգագրական, կիրառական արվեստի առարկաներ, գրաֆիկական աշխատանքներ, գեղանկարներ, քանդակներ։ Ներկայացված է նաև 47 արծաթյա իր, որոնցից 36-ը մետաղադրամ և 39 կտոր հնատիպ գրականություն։ Առանձնակի հետաքրքրություն է ներկայացնում հնագիտության բաժինը, որում ներկայացված առարկաները հայտնաբերվել են Դիլիջանի շրջակայքից և պատկանում է ուշ բրոնզե և վաղ երկաթի դարաշրջաններին։
Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան-պատկերասրահը հարուստ է հայ և արտասահմանյան նկարիչների, այդ թվում՝ Հովհաննես Շարամբեյանի, Հովհաննես Այվազովսկու, Վարդգես Սուրենյանցի, Գևորգ Բաշինջաղյանի, Մարտիրոս Սարյանի, Ռոքուել Քենտի, Էդգար Շահինի, Ռիշար Ժերանյանի բնօրինակ աշխատանքներով։
«Դիլիջանցի պապիկի դիմանկարը»․ Հովհաննես Շարամբեյան
Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան պատկերասրահի ներկայիս շենքը վերջին անգամ հիմնանորոգվել է 2008 թվականին։ Շքամուտքը նույնությամբ կրկնում է Հաղարծնի վանքի գավիթի արևմտյան ճակատի շքամուտքը, որը խորհրդանշում է մուտք դեպի պատմություն։
Գևորգ Բաշինջաղյան – «Ձմռան բնապատկեր»
Թանգարանում կազմակերպվում են նաև մի շարք վարպետաց դասեր, որոնց կարող են մասնակից դառնալ թե՛ զբոսաշրջինկերը, թե՛ համաքաղաքացիներն ու դպրոցականները և թե՛ այցելուները՝ Հայսատանի այլ շրջաններից։ Մասնավորապես՝ գորգի, բատիկայի, կերպարվեստի, զարդերի պատրաստման և գեղարվեստական տպագրության վարպետաց դասերը թույլ են տալիս այցելուներին ստեղծել նոր իր՝ պահպանելով դիլիջանյան անհատական դետալները։
«Դիլիջանի ճանապարհը»․ Գևորգ Բաշինջաղյան
Տավուշի մարզի Բերդ քաղաքից փոքր-ինչ հեռավորության վրա՝ բարձրադիր ու գեղատեսիլ վայրում՝ «Սորան» դենդրոպարկի հարևանությամբ է գտնվում Բերդ քաղաքի պատմության և կենցաղի թանգարանը։ Այն հիմնադրվել է 1981 թվականին՝ որպես Սարդարապատի ազգագրության թանգարանի մասնաճյուղ, հետագայում անցել է Հայաստանի Հանրապետության Մշակույթի նախարարության ենթակայության տակ․ 1997 թվականին թանգարանը Բերդի քաղաքապետարանի ենթակայությամբ գործող հիմնարկների շարքում էր և դարձել էր համայնքապատկան կառույց։ Թանգարանի հիմնադիր և առաջին տնօրեն է եղել Ռաֆիկ Մուրադյանը։
Բերդ քաղաքի պատմության և կենցաղի թանգարանն իր մեջ ամփոփում է քաղաքի բնակչության անցյալին ու ներկային վերաբերող պատմական, հնագիտական ու ազգագրական նյութեր՝ մասնավորապես տարածաշրջանի հնագիտությունը, հոգևոր ու նյութական մշակույթը, երկրագործությունը, անասնապահությունը, արհեստները: Թանգարանում գործում են բաժիններ, որոնք վերաբերում են Հայոց մեծ եղեռնին, 1990-1997 թվականների հայ-ադրբեջանական ընդահարումներին, Շամշադինի ինքնապաշտպանական ջոկատներին, «Տավուշի» կամ «Ցլիկ Ամրամի» ամրոցի պատմությանը, տարբեր ժամանակներում կատարված պեղումներին, բնակչության կենցաղին, որը ներկայացված է «տատիկի տուն», «մոր և մանկան» անկյունների միջոցով, հողագործությանը, կավագործությանը, ձեռագործությանը, գորգագործությանը և երաժշտական գործիքներին։ Թանգարանում առանձին տեղ են գրավում երկրորդ աշխարհամարտի և արցախյան ազատամարտին վերաբերվող նյութեր: Տարածաշրջանը գյուղատնտեսության ոլորտի զարգացման առաջատար արդյունքներ ունեցող շրջաններից է եղել և այդ պատճառով է, որ կան առաձին բաժիններ, որոնք հատկացված են անասնապահական, գյուղատնտեսական իրերի ցուցադրությանը։
Թանգարանում առկա է ընդհանուր 624 ցուցանմուշ, որոնցից 190-ը գտնվում է ֆոնդում։ Իսկ ցուցադրվողներից 34-ը գրքեր են։ Ներկայացված են նաև հին հայկական կարպետներ, գորգեր, ասեղնագործ, ձեռագործ աշխատանքներ։ Բերդի բնակիչները խնամքով պահպանում ու ցուցադրում են նաև հարկից Ադրբեջանի նվերը՝ Ստեփան Շահումյանի պատկերով գույնզգույն գորգը։ Արժեքավոր է հատկապես «Տավուշ» բերդին նվիրված անկյունը, որտեղ ներկայացված են պեղումների միջոցով հնավայրի շրջակայքից հայտնաբերված կավե, պղնձե գործիքների մնացորդներ, նիզակներ, կենցաղային իրեր, ջրամատակարարման կավե խողովակներ, կմախքներ, զարդեր և այլն։ Թանգարանի մուտքը անվճար է։
Դիլիջան քաղաքի կենտրոնում՝ Աղստև գետի հարևանությամբ է գտնվում Դիլիջանի ժողվրդական արվեստի թանգարանը, որը ստեղծվել է 1979 թվականին` բանահավաք և գեղանկարիչ Հովհաննես Շարամբեյանի անմիջական նախաձեռնությամբ ու մասնակցությամբ: Մինչ թանգարանի վերածվելը այն եղել է բնակելի տուն, որի վերջին բնակիչը եղել է Հովհաննես Շարամբեյանը, ում նախաձեռնությամբ էլ շենքը վերածվել է ժողովրդական արվեստի թանգարանի: Շրջելով Հայաստանի տարբեր վայրերում՝ Հ․ Շարամբեյանն ստեղծել է պղնձյա կենցաղային իրերի մեծ հավաքածու՝ նվիրելով այն թանգարանին։ Շարաբեյանը թանգարանին է նվիրել նաև իր գեղանկարների հավաքածուն, որը համարել է թանգարանի ֆոնդը:
Դիլիջանի ժողվրդական արվեստի թանգարանում ներկայացված են հայ ժամանակակից ժողովրդական վարպետների և ինքնուս ստեղծագործողների աշխատանքները, ազգագրական արժեք ներկայացնող ցուցանմուշներ, կենցաղային իրեր` գորգեր ու կարպետներ: Թանգարանը ունի 9 սրահ, պատշգամբ, որը նույնպես ծառայում է ցուցադրության համար։ Ընդհանուր առմամբ թանգարանում առկա է 847 ցուցանմուշ, որից ցուցադրության է ներկայացված 547-ը։
Թանգարանի շենքը կառուցվել է 19-րդ դարի վերջում՝ 1896 թվականին ու համարվում է Դիլիջանի ամենահին շինություններից մեկը և ընդգրկված է Դիլիջանի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկում: Հին ոճով ձևավորված շինությունը արտահայտում է նաև քաղաքի դարերից եկող սերը փայտամշակման հանդեպ։
1955 թվականին Իջևանի գործկոմի կողմից հիմնադրվում է Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանը։ Այն տարածաշրջանի պատմության ֆիզիկական մարմնավորումն է։ Թանգարանը շուրջ 70 տարվա պատմություն ունի։ Հիմնադրվելով ԽՍՀՄ տարիներին պատմաերկրագիտական թանգարանը համարվել է տեղական հարուստ ժառանգություն ունեցող թանգարանների շարքին։
1992 թվականին Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանից Սարդարապատի հերոսամարտի ու Հայաստանի Պատմության թանգարան են տեղափոխվել ավելի քան 1600 ցուցանմուշներ։
Թանգարանը գտնվում է Իջևան քաղաք մտնելու ճանապարհի աջակողմյան հատվածում։ Բակում աչք են զառնում երկու հին թնդանոթները։ Առաջինը պատրաստվել է 1906 թվականին՝ Ռուսատաստի Պետերբուրգ քաղաքում․ մասնակից է եղել Առաջին համաշխարային պատերազմին ու հեղափոխական կռիվներին։ Երկրորդ թնդանոթը պատրաստվել է 1927 թվականին՝ Ռուսաստանի Եկատերինբուրգում քաղաքում։ Երկրորդ թնդանոթը մասնակցել է երկրորդ աշխարհամարտին։
Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանը այսօր իր այցելուներին դիմավորում է իր չորս բաժիններով և հինգ ցուցասրահներով։ Բացի նոր և նորագույն պատմության, ինչպես տեղի կենցաղի մասին պատմող իրերից, թանգարանում կան իրեր որոնք թվագրվում են մ.թ.ա 3-2-րդ հազարամյակին, ինչպես նաև ուրարտական ժամանակաշրջանին։ Թանգարանում կարելի է գտնել նաև 1918 թվականի արտադրության դազգահ, որն օգտագործել են Քարվանսարայի և Շամշադինի պարտիզանները։ Ռադիոընդունիչ, որը Իոսիֆ Ստալինը նվիրել է առաջինը Բեռլին մտած տանկիստին (ռուս տանկիստն ապրել է Թիֆլիսում և Կալինինգրադ տեղափոխվելիս նվիրել այն իր հայ հարևանին։ Այնուհետև հայը վերահաստատվելով Իջևանում` ռադիոընդունիչը հանձնել է թանգարանին):
Անտառածածկ լեռներով ու լանջերով շրջապատված Իջևան քաղաքի, հարակից բնակավայրերի հողի, պատմա-ճարտարապետական, մշակութային ժառանգության, արվեստի ու արհեստի, մարդու, կենցաղի, նյութական արժեքների իմաստավորումը և ներկայացումը ամբողջացված է Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանում։
Տավուշի մարզում, որպես գյուղական թանգարան, իր ձևաչափով եզակի է Նոյեմբերյան համայնքի Կողբ գյուղի թանգարանը, որի հիմքում պատմությունն ու ազգագրությունն է։ Թանգարանը կից գործում է Կողբի մշակույթի կենտրոնին և գտնվում կենտրոնի երկրորդ հարկում։ Այն հիմնադրվել է 1970 թվականին Սուրեն Աբովյանի կողմից։
Կողբի պատմության թանգարանը ունի ընդարձակ ցուցասրահ, որտեղ ցուցադրվում են հարյուրավոր ցուցանմուշներ։ Ընդհանուր առմամբ թանգարանն ունի շուրջ 1700 ցուցանմուշ, որոնք հայտնաբերվել են պեղումների, շինարարական աշխատանքների, գյուղատնտեսական աշխատանքների ընթացքում։ Թանգարանում հնարավորինս ներկայացված է Կողբի և հարակից բնակավայրերի պատմությունը, կենցաղը, կյանքը՝ հին օրերից մինչ մեր օրեր։
Թանգարանի ցուցանմուշների մաս են կազմում 3000-ից 3700 տարվա կավե ամանները ու բրոնզյա իրերը, պատմական մետաղադրամներ, կենցաղում օգտագործված իրեր, ազգագրական այլ ցուցանմուշներ։ Թանգարանի ամենահին ցուցանմուշը Կողբ գյուղից գտնված և մ.թ.ա. 9-րդ դարի թվագրվող դամբարանից հայտնաբերված մետաղյա թուրն է։
Թանգարանի ցուցատախտակներին ներկայացված են նաև 20-րդ դարից մինչև մեր օրերի նշանավոր կողբեցիների լուսանկարերը`լրացուցիչ տեղեկություններով։ Ականավոր կողբեցիները քաղաքական և մշակութային գործիչներ են, գիտնականներ, բարձրաստիճան սպաներ, պատգամավորներ, մարզիկներ, գյուղական դպրոցի, մանկապարտեզի աշխատակիցներ, բժիշկներ: 1920 թվականին Կողբում է հիմնադրված Հայաստանում առաջին գյուղական հիվանդանոցի պատմությունը ևս ներկայացված է թանգարանում:
Կողբի պատմության թանգարանը, ըստ էության, իրավական առումով Կողբի մշակույթի կենտրոնում գործող ցուցասրահ է, քանի որ չունի առանձին իրավաբանական կարգավիճակ:
Տավուշի մարզի Բերդ համայնքի Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղում ևս կա գյուղական թանգարան, որն պատմամշակութային ուղղվածությամբ է։ Հիմնադրվել է 1964 թվականին գյուղի դպրոցի պատմության ուսուցիչ, վաստակաշատ մանկավարժ Սերյոժա Մխիթարյանի կողմից։ Թանգարանի ստեղծման գաղափարը Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղում և հարակից տարածքներում հայտնաբերված պատմամշակութային արժեք ունեցող իրերի պահպանությունն է եղել և գյուղի պատմությունը հաջորդ սերունդներին ներկայացնելը։ Խորհրդային Հայաստանի կուլտուրայի մինիստրության կոլեգիայի 1980 թվականի հունվարի 31-ի որոշմամբ՝ 10 այլ թանգարանների շարքում Շամշադինի շրջանի Վերին Կարմիրաղբուր գյուղի թանգարանին շնորհվել է «Ազգային թանգարանի» կոչում։ Թանգարանում, այսօր ներկայացված է 3875 ցուցանմուշներ, որոնք հավաքվել են հնագիտական խմբակի անդամների և համագյուղացիների նվիրատվությունների շնորհիվ։ Ցուցանմուշների հավաքածուն շարունակում է համալրվել առ այսօր։
Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղի պատմամշակութային թանգարանի ստեղծման պատմությունը հետևյալն է․ գյուղի դպրոցի ուսուցիչ Սերյոժա Մխիթարյանը գյուղի վարսավիրանոցում տեսնում է գեղեցիկ նախշերով երկու կավե կճուճ և վարսավիր Նարիման Վանեսյանին խնդրում դրանք իրեն տալ (վերջինս դրանք գտել էր գյուղի ճանապարհների վերանորոգման ժամանակ)։ Հարցին, թե ինչ պետք է անի մանկավարժն այդ կճուճները, Մխիթարյանը պատասխանում է, որ նպատակ ունի թանգարան ստեղծելու։ Նրա անմիջական նախաձեռնությամբ սկսվում է հին իրերի հավաքագրումը։ Ուսուցիչը հիմնում է հնագիտական խմբակը (հետագայում՝ «Տավուշ» տուրիստական խմբակ, ապա՝ հայրենագիտական խմբակ), որի կազմակերպած արշավների ընթացքում խմբակի անդամների կողմից կատարված պեղումների արդյունքում գետնի տակ հայտնաբերվում է գինու պահեստ՝ իրար մոտ դասավորված 38 կարասներով, որոնցից մեկը՝ 300-350 լ․ տարողությամբ։ Աշակերտները նույն վայրում հայտնաբերում են 2 քարե մատանի և այլ արժեքավոր իրեր։ Խորհրդային տարիներին թանգարանն ունեցել է ազգագրական, քարեդարյա, բրոնզեդարյա գործիքների, զենքերի, գյուղատնտեսական և կենցաղային իրերի, խեցեգործության ու մետաղադրամների բաժիններ։ Առանձին բաժնով ներկայացված են եղել Մեծ Հայրենականից չվերադարձած համագյուղացիներին վերաբերող նյութերը, նրանց անձնական իրերն ու ռազմաճակատից հարազատներին գրած եռանկյունաձև նամակները։
Թանգարանը, այսօր իր այցելուներին ներկայացնում է հայ ժողովրդի ավանդական կենցաղը բնութագրող առարկաներ, հայ գյուղացու աշխատանքային գործիքները, գյուղական հագուկապի առանձին տարրեր, քարե ու բրոնզե դարերի նմուշներ, զենքերի տեսակներ (անգամ՝ կանացի ատրճանակ), մեղաղադրամների ու թղթադրամների տեսակներ, հնագիտական չափազանց մեծ արժեք ներկայացնող այլ իրեր։
Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղի պատմամշակութային թանգարանը, կրկին, իրավական առումով չունի իրավաբանական գրանցում և պահպանվում է համագյուղացիների նվիրատվություններով ու գտնվում է հիմնադիր Սերյոժա Մխիթարյանի ավագ որդու հոգածության ներքո։
Տավուշի մարզի պատմությունը, մշակույթը տեղ են գտել մարզում գործող թանգարաններում` Դիլիջանի երկրագիտական, Բերդ քաղաքի պատմության և կենցաղի, Իջևանի պատմաերկրագիտական, Դիլիջանի ժողովրդական արվեստի, Կողբ գյուղի պատմության և Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղի պատմամշակութային թանգարաններում։
Այս թանգարաններից յուրաքանչյուրը կարելի է համարել Տավուշի մարզի, մասնավորապես՝ տվյալ տարածաշրջանի «անձնագիրը», պատմական իրողությունների ֆիզիկական մարմնավորումն ու բազմադարյա կենսագրությունը։ Ցուցասրահները և ցուցանմուշները տարբեր են, տարատեսակ ու բազմազան և այս բազմազանությանը միավորում է մեկ իրողություն՝ հայ ժողովրդի անցած բազմադարյան ճանապարհը, անցյալը, ձեռքբերումները, կորուստները, մշակույթը։
Տավուշի մարզի թանգարանները նրա հին ու նոր պատմության կապող օղակն են և ներկայացնում են բոլոր ժամանակների տավուշցու ավանդական նիստուկացը, բանահյուսությունը, ժողովրդական երաժշտարվեստն ու պարարվեստը, հասարակական, ազգակցական, ընտանեկան հարաբերությունների հետ կապված սովորույթները, կենցաղը, տնտեսական կյանքի հետ կապված հմտությունները (երկրագործություն, անասնապահություն, առևտուր և այլն), խոհանոցն ու խաղերը, ճարտարապետությունը, տունն ու կահկարասին, գործն ու արարմունքը, հաղթանակը։
Մեծացնելով աշակերտների հետաքրքրվածությունը՝ գիտության հանդեպ. Ենոքավանում ապրիլի 10-ին անցկացվեց « STEM էքսպո 2024» միջոցառումը՝ Տավուշի մարզի 6 հանրակրթական դպրոցների մասնակցությամբ:
«Սթեմ էքսպոյի» նպատակն է բարձրացնել աշակերտների հետաքրքրությունը դեպի գիտությունը, ճարտարագիտությունը, նաև մաթեմատիկայի ու տեխնոլոգիաների ուղղությամբ:
Նախագծին մասնակցել են Իջևանի վարժարանի, Գետահովիտի, Վազաշենի, Աչաջրի Կողբի և Այրումի դպրոցների աշակերտական թիմերը:
Էքսպոյի շրջանակներում տեղի ունեցավ «STEM կրթության հեռանկարներ» խորագրով պանելային քննարկում: Հյուրերն ու մասնակիցները հնարավորություն ունեցան ծանոթանալու աշակերտների նախագծերի արդյունքներին՝ ստեղծելով համագործակցային ու կրթական միջավայր:
STEM կրթական փաթեթը, որը ներառում է տեխնիկական և տեղեկատվական ռեսուրսներ, ուսուցիչների վերապատրաստում և շարունակական մենթորություն, իրականացվում է Տավուշի մարզի հանրակրթական դպրոցներում. նախատեսվում է ընդլայնել դպրոցների ընդգրկումը: Նախագծի չափորոշիչների վրա հիմնված կրթությունը հավաստագրվել է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության կողմից:
