Սահմանամերձ բնակավայրի այգեգործ-գինեգործը ահազանգ է հնչեցնում

Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի սահմանամերձ Կողբ բնակավայրում շուրջ 40 տարվա գինեգործական փորձ ունեցող Գագիկ Աղաբաբյանին ոչ միայն սերն է ձգում գինու հանդեպ, այլև ամենակարևորը՝ անսահման սերն ու հավատը Հայրենիքի և նրա ուժեղ ու անկախ ապագայի նկատմամբ:

«Ուզում եմ խոսել մեր մի քանի խնդիրների մասին, որ մի գուցե կհետաքրքրի շատերին:
Մենք գտնվում ենք Հայաստանի հյուսիս-արևելյան գոտում` Տավուշի մարզի Կողբ գյուղում: Մեր գործարանը հիմնադրվել է 2021թ., արտասահմանում բնակվող հայ, հայրենասեր իմ գործընկերոջ հայրենանվեր ներդրմամբ, սահմանից հեռու է ուղիղ գծով ընդամենը մի քանի հարյուր մետր, իսկ մեր խաղողի այգիները գտնվում են հենց սահմանին: Այգի ունենք, որի կողքով սահմանն է անցնում:

Մշակում ենք մեր տարածաշրջանի տեղածին խաղողները, հատապտուղները, ստանում տերուարային գինիներ և բնական հյութեր: Հայտնաբերել և կործանումից փրկել ենք տեղածին խաղողի էնդեմիկ տեսակներ` «Կանաչ Կենի», «Ջրջրուկ», «Ջրալի», «Կողբենի», կատարել գիտական ուսումնասիրություններ, ստեղծել կոլեկցիոն տնկարան, ստացել գինիներ: Նորաստեղծ գործարանի համար բավական լավ «տեղավորվել ենք» շուկայում, ստեղծել պահանջարկ, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտերկրում, շուտով հավանաբար արտահանում կունենանք ԱՄՆ և Անգլիա:
Սա մի փոքր մեր մասին: Հիմա խնդիրների մասին:

Առաջինը և ամենացավալին դա անտարբերությունն ու մեր ստեղծածի նկատմամբ արհամարական վերաբերմունքն է. մեր շենքը, ունեցվածքը գնահատվում է կոպեկներ (գրոշներ), ինչ է թե սահմանին ենք, հողը, ընդհանրապես, 0 (զրո) դրամ:

Երկրորդը. Հայաստանում ընդունված է գինի կամ գինեգործություն ասելիս հասկանալ Արարատյան դաշտ, Վայոց ձոր, Արագածոտն… Եվ միայն Կանգուն, Ոսկեհատ, Արենի և այդ տարածքներում աճող այլ տեսակներ…

Մեր տարածքի և խաղողների էնդեմիկ տեսակների նկատմամբ ուշադրությունը «կենացային» մակարդակից այն կողմ չի գնում: Հետզհետե կործանվում է մեր գյուղատնտեսությունը շուկայական մրցակցության պայմաններում, տարեցտարի ավելանում են չմշակվող հողերը, ամայանում սահմանամերձ տարածքները…

Մեր գինիները անցել են համտեսի լուրջ քննություն ԱՄՆ-ում և Անգլիայում, ստացել բավարար գնահատական: Ընդունել ենք արտասահմանցի գործընկերներին, որոնց բավական հետաքրքրել է մեր կատարած ծավալուն աշխատանքները և նախապատրաստվում ենք կնքել պայմանագրեր:
Տարօրինակ և զարմանալի, որ այդ նույն գինիները, այդ նույն աշխատանքները մեր երկրում, մեր պատկան մարմիններին, գինու ոլորտի կարգավորող կազմակերպություններին բացարձակ չեն հետաքրքրում, բացի լավ խոսքերից` «վայ, ինչ լավ աշխատանք եք անում», առաջ չենք գնում: Ավելին, հիմա ունենք Հադրութի Խնդողնու այգի, պատրաստվում ենք հիմնել «Կանաչ Կենու», «Ջրջրուկի», «Բանանցի» և այլ այգիներ: Մեր անտառներում հայտնաբերել ենք մի գուցե 1000 տարեկան խաղողի վազեր…
Եթե որևէ լրատվական կազմակերպություն էլ լսում է մեր մասին, զանգում մի կլոր, շատ մեծ կլոր գումարով լրատվություն են առաջարկում:
Էս 3-4 տարում դեռ չեմ տեսել , որ մեկը մի փոքր իր գործից հասկացող պաշտոնյա, վերևներում նստած մասնագետ զանգի ու հալում-հարցում անի մեզանից, բացառությամբ խաղողի սեզոնին մթերված խաղողի քանակության մասին:

Երևանյան գինու մասնագիտական խանութները հրաժարվում են մեր գինին դնել ցուցափեղկին` թե բա անծանոթ գինի է, Կանգուն, Ոսկեհատ բերեք: ԱՄՆ-ում, Անգլիա ընդունվում է, այստեղ ոչ, ավելին, շուտով հետաքրքիր ներկացուցչական միջոցառում է լինելու և ԱՄՆ-ում և Լոնդոնում:
Հայաստանում ռեստորան կա, որտեղ ամենաշատ վաճառվող գինին մերն է, բայց հենց հերթը գալիս է գինու ոլորտի կարգավորումներով զբաղվող կազմակերպություններին` անմիջապես լսում ենք` «վայ ինչ լավ աշխատանք եք արել», մի քանի տարի էլ առաջ գնանք հետո համագործակցենք, ասել կուզի տեսնենք կենդանի եք մնում: Մնալու ենք: Մնալու եմ: Մնալու են»

Գագիկ Աղաբաբյան
«Կանաչ գյուղ» ձեռնարկության հիմնադիր, «Կողբա գինիներ» բրենդի հեղինակ




Սահմանամերձ բնակավայրերի խնդիրները․ Ոսկեվան

Շարունակում ենք ներկայացնել սահմանամերձ բնակավայրերի կյանքն ու ապրելակերպը, խնդիրներն ու մարտահրավերները։

Ոսկեվանում, բացի սահմանային-անվտանգային խնդիրներից, չափազանց սուր է ջրի խնդիրը։ Կլիմայի փոփոխության հետևանքով տարածաշրջանում ձմեռները սակավաձյուն են, տեղումները քիչ, և հետևաբար ջրի պաշարներ հավաքելը կենսական մարտահրավեր է։




Տավուշի սահմանամերձ բնակավայրերի խնդիրները․ Դովեղ

Տավուշի մարզի Դովեղ գյուղը շուրջ 15 կմ երկարությամբ սահմանակից է Ադրբեջանին։ Սահմանամերձ Դովեղը Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան համայնքի ամենահին բնակավայրերից մեկն է, կարելի ասել, որ դովեղցիները ապրում են  հակառակորդի դիտակետում։

Չնայած մի շարք խնդիրների, այնուամենայնիվ, դովեղեցիները աշխատում են չհեռանալ հարազատ գյուղից և փորձում են այնպես անել, որ այլ վայրերից գան և վայելեն Դովեղի բնությունը, այցելեն հնադարյան եկեղեցիներն ու ծանոթանան իրենց գյուղի հարուստ պատմությանը։

Նոր դպրոցի կառուցումը Դովեղում բնակիչների համար կարևոր իրադարձություն է , այն առավել անվտանգ տեղանքում է  և ապահովված է  թաքստոցներով :
Գյուղի փոքրաքանակ  երիտասարդները ջանք չեն խնայում լինել ակտիվ և հանրության ուշադրությունը գրավել դեպի իրենց հարազատ Դովեղը:




Սահմանամերձ բնակավայրերի խնդիրները․ Բարեկամավան

Սահմանամերձ բնակավայրեր Բարեկամավան

Ճանապարհը տանում է դեպի Բարեկամավան․ հայ-ադրբեջանական սահմանից մոտ 1000 մետր հեռավորությամբ գտնվող Բարեկամավանում այսօր մոտ 150 մարդ է ապրում։  Գյուղական անխռով լռությունը մեր նկարահանման պահին մերթընդմերթ ընդմիջում էին «Արջուկն» իր հաչոցով ու գյուղամիջի շինարարական աղմուկը։ Այստեղ ջրի, էլէեկտրաէներգիայի, ճանապարհների, գազի ու ենթակառուցվածքների խնդիրներից զատ՝ սահմանային ու անվտանգային խնդիրն է առաջին տեղում, և ըստ գյուղացիների դա է հիմնական պատճառը, որ նախկինում 1500 բնակիչ ունեցող գյուղի մարդկանց թիվը նվազել է առնվազն 10 անգամ։

Գյուղամեջում գտնվող փակ խանութները, դատարկ փողոցներն ու փակ տների հողատարածքներում ծառերի չհավաքած բերքը Բարեկամավանի «ծերացող գյուղ» լինելու մասին են վկայում։ Գյուղի դպրոցում վերջին շրջանում աշխուժություն կա՝ Արցախից 5 աշակերտ են միացել բարեկամավանցի դպրոցականներին։ Դպրոցն այժմ 20 աշակերտ ունի։ Դպրոցի պատերին իրազեկման պաստառներ են՝ առաջին օգնության, արտակարգ իրավիճակներում վարվեցողության կանոնների մասին, որոնց Բարեկամավանում տիրապետում են բոլորը՝ անկախ տարիքից։ Բազմաթիվ նյութական կարիքներ ունեցող դպրոցը նաև աշակերտների կարիք ունի։ Ընդարձակ դասասենյակները վկայում են, որ ոչ վաղ անցյալում դպրոցը աշակերտական մեծ հոսք է ունեցել։

Այս տարի դպրոցը 4 շրջանավարտ է ունենալու․ Դիանան պատրաստվում է իրավաբան դառնալ․ նա ցանկանում է իրավական դաշտում բարձրաձայնել սեփական գյուղի խնդիրներն ու կարիքները։ Նրանց առօրյան գրեթե անփոփոխ է․ առավոտյան դպրոցն է, հետո գյուղի եկեղեցու բակում հավաքվելը ու ընտանիքին օգնելը։

Բարեկամավանում հիմա խաղաղ է, վերջին տարիներին այստեղ կրակոցներ չեն լսվել, սակայն գյուղի պատկերը տխուր ու մտահոգիչ է։ Բարեկամավանը դատարկվում է։ Գյուղի միակ երիտասարդը՝ Գագիկը, ուսումն ավարտելուց հետո վերադարձել է Բարեկամավան։ Տխրությամբ, բայց հույսով նա պատմում է գյուղի անտեսված լինելու պատճառների մասին։

Բնակչության հիմնական մտահոգությունը օր-օրի խորացող սոցիալական ծանր իրավիճակն է։ Խորհրդային տարիներին գյուղացիները զբաղվում էին այգեգործությամբ, անասնապահությամբ, իսկ հիմա չեն անում ոչինչ միայն մտահոգիչ պատճառաբանությամբ՝ հողերի մեծ մասը հակառակորդի դիտարկման տակ են, մյուս մասն էլ՝ ականապատ է: Ջուրն այնքան քիչ է, որ նույնիսկ տնամերձ հողերին չի հերիքում և դրանք անմշակ են մնում: Բարեկամավանը ուշադրության ու «բարեկամության» խիստ կարիք ունի․ հարցն այստեղ կարծես թե հռետորական չէ՝ ինչպես սահմանապահ բնակչությանը պահել գյուղում։ Բոլորիս աչքի առաջ, խաղաղ ու հանգիստ, երբեմնի մարդաշատ Բարեկամավանի բնակչությունը ծերանում ու նոսրանում է։




Սահմանամերձ գյուղերի խնդիրները Տավուշի մարզում. կլոր սեղան-քննարկում

Տավուշ TV-ի տաղավարում մեր այս քննարկման ընթացքում խոսում ենք սահմանամերձ գյուղերի և բնակչության առջև ծառացած խնդիրների և մարտահրավերների մասին: Քննարկման հյուրերն են Այգեպար բնակավայրի վարչական ղեկավար Արկադի Յամուկյանը, «ՆՈՅ շունչ» երիտասարդական նախաձեռնության համակարգող Լևոն Ամիրաղյանը և Բաղանիս բնակավայրի վարչական ղեկավար Գևորգ Սահակյանը: