Կլիմայի փոփոխության հետևանքով առաջացած գլոբալ խնդիրները, դրանց նկատելիությունը Տավուշի մարզում, բնության և կլիմայի վրա ազդող մարդածին գործոնները, առկա վտանգները և կանխարգելումը․ այս և այլ կարևոր հարցեր ենք քննարկել Տավուշ ՀԸ տաղավարում՝ մեր հերթական կլոր սեղանի շուրջ։

Այս թողարկման հյուրերն են Տավուշի գիտելիքի նորարարական հաբի համակարգող Նառա Մնացականյանը և ՀՀ ԱԻՆ Փրկարար ծառայության Տավուշի փրկարարական վարչության բնակչության պաշտպանության բաժնի պետ, փոխգնդապետ Վիկտոր Աբազյանը։



Վերջին տարիներին Տավուշում մեծացել են ջերմային ալիքները, հաճախակի են դարձել հիդրոօդերևութաբանական վտանգավոր երեւույթները՝ կարկտահարությունը, վաղ ցրտահարությունը, գարնանային վարարումները, սելավները, սողանքներն ու երաշտը, որոնք ամեն տարի իրենց բացասական հետեւանքներն են թողնում գյուղատնտեսության վրա՝ ոչ միայն հանգեցնելով արտադրական ծավալների սահմանափակմանը, այլ նաև առաջացնելով սոցիալ-տնտեսական այլ խնդիրներ:



Եվ այսպես՝ էսօր նորից պիրել ենք մեր թափ-թյազա թողարկումը ծեզ պահ տանք։ Չհասկացա՞ք՝ հոգ չէ, հաղորդման մեջ ամեն ինչ կբացատրենք։

Իսկ եթե հասկացաք՝ ավելի լավ, շարունակե՛ք դիտել, քանի որ արդեն եթերում է Հրանտ Ղազումյանի հեղինակային «Մեր բարբառն ու բարքերը» հաղորդաշարի հերթական թողարկումը։

Դե, իսկ այսօրվա թողարկմանը խոսելու ենք տրամաբանականի ու անտրամաբանականի, կարելիի ու չի կարելիի, հայկականի ու օտարի՝ մեր բարքերում տեղ գտած «սահմանների» մասին։ Կարճ ասած՝ այս մեկը երկար մտածելու թողարկում է։

Հաղորդման ընթացքում ծանոթանալու ենք նաև Հրանտենց տան ավանդական «փաստաթղթերի դարակի» պարունակությանն ու սպասենք, որ ձերի մասին էլ դուք պատմեք մեզ։

Գնացի՞նք․․․



Կարևոր զրույցներ հույսի, կամքի և գործի մասին. նոյեմբերի 22-ին ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղում կազմակերպվեց համայնքային միջոցառում ՝ TED զրույցների ֆորմատով: «Ամերիկյան գրադարան և դասընթացների կենտրոնի» գործունեության շրջանակում արդեն 2-րդ անգամ է կազմակերպվում նման միջոցառում:

Միջոցառման խոսնակներն իրենց ելույթների ժամանակ անդրադարձան հիմնականում 2 թեմաների՝ խոսելով սոցիալական ներառման և հավասարության կարևորության ու անհատի նախաձեռնության կարևորության մասին:

Հրավիրված էին կյանքում դժվարությունների հանդիպած ու կայացած անձինք, ովքեր ունեն հանրային մեծ ճանաչում։ Խոսնակներն էին Լադիսլավ Բերանեկը, Գևորգ Սիմոնյանը, Նարինե Գրիգորյանը, Սարգիս Ստեփանյանը, Սիրարփի Մուղդուսյանը: 

Միջոցառմանը ներկա էին ԵՊՀ ԻՄ ուսանողները, ովքեր իրենց հետաքրքրող հարցերն ուղղեցին խոսնակներին: Հանդիպման վերջում շնորհակալագրեր հանձնվեցին խոսնակներին:

«Ամերիկյան գրադարն և դասընթացների կենտրոնը» գործում է արդեն 3 տարի․ կենտրոնը հարթակ է սոցիալական ու տեխնիկական հմտությունների զարգացման և նոր կարողությունների ձեռքբերման համար:



ՄԱԿ-ի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը շարունակում է Եվրոպական միության ֆինասավորմամբ աջակցել հայ ընտանիքներին: Դեկտեմբերի 2-ին փոքր գյուղատնտեսական տեխնիկա է տրամադրվել Տավուշի մարզի Իջևան ու Բերդ համայնքների 25 բնակավայրերի տնտեսվարողներին, ովքեր ներգրավված են տեղական ակտիվ խմբերում: Տրամադրված տեխնիկան ներառում է երկանիվ տրակտորներ, հողաֆրեզներ, ռոտացիոն հնձիչներ, էլեկտրական սրսկիչներ, դիզելային գեներատորներ և եռակցման սարքեր:

Աջակցությունը ցուցաբերվել է «Տեղական դերակատարների զորողացում՝ հանուն զարգացման Լոռու և Տավուշի մարզերում» ծրագրի շրջանակում, որն իրականացվում է Եվրոպական Միության ֆինասավորմամբ և ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի հետ համատեղ: Աջակցությունը միտված է փոքր ֆերմերների դիմակայության բարձրացմանը։

Ցուցաբերված աջակցությունը համապատասխանում է տնտեսվարողների կարիքներին. տեխնիկայի ցուցակը կազմվել է տեղական ակտիվ խմբերի կողմից: Սարքավորումները հանձնվեցին տեղի համայնքապետարաններին նրանց կողմից կառավարման համար և կօգտագործվեն գյուղատնտեսական ծառայություններ մատուցելու նպատակով:

«Ծրագրի շրջանակում կատարված ուսումնասիրության արդյունքները ցույց են տվել, որ միջպետական սահմաններին կիրառված սահմանափակումները, մատակարարման շղթաների խափանումներն ու առողջապահական համատարած խնդիրները սրել են գյուղմթերքի արժեշղթայում առկա բացերն ու մարտահրավերները՝ հատկապես փոքր ֆերմերների համար»,- նշում է Հայաստանում ՄԱԿ-ի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության ներկայացուցչի տեղակալը:

Ծրագիրն իրականացվում է Տավուշի և Լոռու մարզերում՝ որպես համայնքի կողմից առաջնորդվող տեղական զարգացման հայեցակարգի մաս և նպատակ է հետապնդում տեղական դերակատարներին ու բնակչությանն ակտիվորեն ներգրավվել զարգացման գործընթացներում՝ ստեղծելով տեղական զարգացմանն օժանդակող ենթակառուցվածքներ և բարելավելով համապատասխան նախարարությունների ու մարմինների կարողությունները:



Դեկտեմբերի 8-ին, տեղական ժամանակով ժամը 10:42-ին (Գրինվիչի ժամանակով ժամը 06:42-ին) ՀՀ ԱԻՆ Սեյսմիկ պաշտպանության տարածքային ծառայության սեյսմոլոգիական ցանցի կողմից գրանցվել է հյուսիսային լայնության 42.23⁰ և արևելյան երկայնության 46.82⁰ աշխարհագրական կոորդինատներով Ռուսաստան` Մախաչկալա քաղաքից 99 կմ հարավ-արևմուտք, օջախի 10 կմ խորությամբ, 5․6 մագնիտուդով երկրաշարժ:

Էպիկենտրոնային գոտում ստորգետնյա ցնցման ուժգնությունը կազմել է 7-8 բալ:

Երկրաշարժը զգացվել է Տավուշի, Լոռու մարզերում` 3-4 բալ և Գեղարքունիքի մարզում` 3 բալ ուժգնությամբ։

3 տարի առաջ դեռևս 15-ամյա Էդիտան մասնակցում էր բիզնես ծրագրեր կազմելու դասընթացի և այդ ժամանակ մտածեց՝ կարող է սեփական բիզնեսն ունենալ: Այժմ  արդեն 18-ամյա սարիգյուղցի Էդիտա Էլլարյանն ունի սեփական բիզնեսը․ կտորի վրա նկարում է՝ կյանք տալով իր պատկերացումներին և, վաճառելով սեփական ձեռքի աշխատանքները, գումար է վաստակում:

Առաջին աշխատանքն իր հագուստի վրա է կատարել, ապա արդյունքից գոհ մնալով՝ սկսել է պատվերներ ընդունել: Աշխատելու ընթացքում էլ երգում է՝ դրական տրամադրություն փոխանցելով իր հաճախորդներին:

Էդիտան նպատակ ունի ընդլայնել իր բիզնեսը՝ ճանաչելի դարձնելով նաև իր գյուղը՝ սահմանամերձ Սարիգյուղը: Նա վստահ է, որ աշխատանք կարող ենք ստեղծել բոլորս՝ չլքելով մեր գյուղերը և ապրելով ու ստեղծելով հենց սահմանին։ 



Դեկտեմբերի 3-ին հանրապետության լեռնային մարզերում, Լոռիում, Տավուշում և Սյունիքում սպասվում է ձյուն, առանձին հատվածներում մառախուղ, ցածր հորիզոնական տեսանելիություն։

Դեկտեմբերի 3-ի գիշերը, 4-ի ցերեկը, 5-ին, 6-ի երեկոյան ժամերին առանձին շրջաններում, 3-ի ցերեկը, 4-ի գիշերը և 7-ին շրջանների մեծ մասում սպասվում են տեղումներ։
Լեռնային շրջաններում, Լոռիում, Տավուշում և Սյունիքում ձյան տեսքով, առանձին շրջաններում սպասվում է նաև մառախուղ: Քամին՝ արևելյան` 2-5մ/վ:

Օդի ջերմաստիճանը դեկտեմբերի 4-ին և 5-ին Լոռիում, Տավուշում, Սյունիքում և Արցախում կնվազի 5-6 աստիճանով:

1992 թվականից ի վեր ՄԱԿ-ը դեկտեմբերի 3-ը հռչակել է Հաշմանդամություն ունեցող անձանց միջազգային օր. օրվան ընդառաջ «Հույսի կամուրջ» հասարակական կազմակերպության Իջևանի մասնաճյուղը նախաձեռնել էր հաշմանդամության վերաբերյալ դաս-քննարկում: «Ի՞նչ է հաշմանդամությունը» թեմայով դաս-քննարկմանy մասնակցում էին Իջևանի հանրակրթական դպրոցների 9-11-րդ դասարանների աշակերտները: Քննարկման ընթացքում խոսվեց հաշմանդամության մոդելների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց հետ հաղորդակցման և նրանց իրավունքների մասին:

Իրազեկման ակցիաներ են իրականացվել նաև համանքի հանրակրթական դպրոցներում, իսկ դեկտեմբերի 2-ին «Հույսի կամուրջի» Իջևանի կենտրոնում կազմակերպվել էր հանդիպում տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների ու որոշում կայացնողների հետ. նպատակը հասարակության իրազեկման բարձրացնումն էր հաշմանդամության ընկալման շուրջ:

«Հույսի կամուրջ» կենտրոնում հաճախ են կազմակերպվում բարության դասեր, քննարկումներ, ֆիլմի դիտումներ. Աննան, ով մանկուց ընդգրկված է «Հույսի կամուրջի» տարբեր միջոցառումներում, իր ընկերների հետ մեր նկարահանման ընթացքում դիտում էր «Հրաշքը» ֆիլմը:

«Հույսի կամուրջը» Տավուշի մարզում իրականացնում է կրթությանն աջակցող մանկավարժահոգեբանական ծառայություններ, որոնք տրամադրվում են երեխաներին, ծնողներին և ուսուցիչներին: Այն իր մեջ ներառում է նաև վերականգնողական կենտրոն՝ տեղաշարժման խնդիրներ ունեցող երեխաների համար:

«Հույսի կամուրջը» զբաղվում է հաշմանդամություն ունեցող երեխաների և երիտասարդների իրավունքների պաշտպանությամբ: Կառույցի առաքելությունն է պաշտպանել նրանց իրավունքներն ու արժանապատվությունը և նպաստել սոցիալական ներառմանը Հայաստանի Հանրապետությունում: Այս ներառմանն աջակցում են կրթություն ստանալու, համայնքային ծառայությունների և ինքնուրույն ապրելու հավասար հնարավորությունների գաղափարների քարոզումը: Կազմակերպությունը գործում է 1996 թվականից և այժմ ունի կենտրոններ Երևանում ու Տավուշի մարզի Իջևան, Դիլիջան, Բերդ, Նոյեմբերյան համայնքներում:



Նոյեմբերյանի «Պապոնց տուն» սոցիալ-կրթական կենտրոնում տեղի ունեցավ եռօրյա հուշամրցաշար՝ նվիրված բարերար Րաֆֆի Ճիկերեանին։ Մրցաշարին մասնակցեցին Նոյեմբերյան համայնքի երեխաներն ու մեծահասակները։

14-18 տարիքային խմբում առաջին տեղը զբաղեցրեց Գարիկ Բարսեղյանը, երկրորդը՝ Նարեկ Նավասարդյանը, երրորդ տեղում Մարիա Նավասարդյանն էր, ով աղջիկների խմբում արժանացավ առաջին մրցանակին։

12-14 տարիքային խմբում առաջին տեղում Էդմոն Կրակոսյանն էր, 10-11 տարիքային խմբում՝ 10-ամյա Նանե Չիլինգարյանը։

Մեծահասակների խմբում հաղթող ճանաչվեց ամենաերիտասարդ մասնակիցը՝ Գարիկը։

Մրցաշարն անցավ չափազանց հետաքրքիր՝ ջերմ ու ընկերական մթնոլորտում։ Մրցաշարի վերջում հաղթողները պարգևատրվեցին պատվոգրերով և դրամական մրցանակներով։

Մրցաշարի մասին պատմում է Նոյեմբերյանից Տավուշ Մեդիայի թղթակից Արաքսյա Ամիրաղյանը։