Դեկտեմբերի 22-ին, ժամը 14։59-ին Տավուշի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Կիրանց-Ոսկեպար ավտոճանապարհին այրվում է «Ford» մակնիշի ավտոմեքենա:
Դեպքի վայր է մեկնել ՆԳՆ ՓԾ մարզային փրկարարական վարչության հրշեջ-փրկարարական ջոկատից մեկ մարտական հաշվարկ։
Հրդեհը մեկուսացվել է ժամը 15։40-ին, մարվել՝ 16:14-ին: Ոսկեպար-Կիրանց ավտոճանապարհի մոտ 26-րդ կմ-ին այրվել է «Ford» մակնիշի ավտոմեքենա։

Նոյեմբերի 22-ին՝ ժամը 10:00-ից մինչև 15:00-ն ընկած ժամանակահատվածում, Տավուշի մարզի Նոյեմբերյան համայնքի Ոսկեպար բնակավայրում անցկացվելու է ««Օդային տագնապ» ազդանշանի դեպքում բնակչության ազդարարման, պատսպարման և տարհանման աշխատանքների կազմակերպումը» թեմայով վարժանք, որի ընթացքում ժամը 12:00-ին գործարկվելու է էլեկտրական շչակ:

Խնդրում ենք չանհանգստանալ։

ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայությունը տեղեկացնում է, որ սույն թվականի հունիսի 6-ին՝ ՀՀ Տավուշի մարզի Ոսկեպար համայնքի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հարակից տարածքում, ականի պայթյունի հետևանքով վիրավորում է ստացել ԱԱԾ սահմանապահ զորքերի սահմանապահ վերակարգի պայմանագրային զինծառայող սերժանտ Նարեկ Սերգոյի Գարեգինյանը (ծնվ. 2000թ)։ Նարեկ Գարեգինյանի կյանքին վտանգ չի սպառնում։

Ներկայումս իրականացվում է վերջինիս տեղափոխումը Երևանի բուժհաստատություն։

Դեպքի հանգամանքները պարզվում են։

Տավուշում սահմանազատման եւ սահմանագծման գործընթացից հետո ոսկեպարցի Գրիշա Գեւորգյանը սեփական տնից դուրս գալ չի կարողանա․ դարպասին հասնելու համար նա ստիպված կլինի հատել հայ-ադրբեջանական սահմանը։

Փողոցը, որտեղ ապրում է, նոր սահմանագծով երկու մասի է բաժանվելու։ Մի քանի տուն նույնպես «կիսվելու» են։

«Մեզ քոչացնում, վերացնում են էստեղից։ Վարչապետն ասում ա՝ տունդ ծախի, առնեմ։ Գյուղը դատարկում ա, որ հեշտությամբ տա։ Դիրքերում, որ թուրքը էկավ, նստեց, ո՞նց ա պահելու էս տարածքը։ Չի՛ պահելու, բրախիլ տի, տա իրանց, մեզ էլ թուրքերը տանեն։ Տեղի ժողովուրդը լավ պատկերացնում ա, թե ինչ կարա ըլի, ղրաղի (կողքի – հեղ․) մարդիկ չեն պատկերացնում»,- սրտնեղելով ասում է Գրիշա Գեւորգյանը։

Հարեւաններից ոմանց դեպքում էլ սահմանը դարպասից այն կողմ է, գոնե խանութ, գյուղամեջ դուրս գալու հնարավորություն կունենան։ Բայց որոշել են՝ երեխաներին կհանեն գյուղից։

«Էրեխեն ըստի ի՞նչ անի, էս գազի տրուբեն ա սահմանը։ Եթե չմոտենան, մենք կմնանք, կապրենք։ Բայց եթե էկան, խանգարեցին, իմաստ չունի էստեղ մնալը»,- ասում է ոսկեպարցի Գագիկը։

Փողոցի վերջում՝ ամենավերեւում, երեք առանձնատուն կա։ Մեկը դատարկ է։ Ռուսաստանում ապրող տանտերն այն կառուցելիս հաստատ չի հաշվարկել, որ մի օր հայրենի գյուղի այդ կտորն իր տան հետ միասին, հնարավոր է, Ադրբեջանին տան։

Մյուս երկու տները բնակեցված են։ Դրանց տերերը նույնպես իրենց արած-դրածից ինքնակամ հրաժարվելու հաշվարկներ գոնե երեսուն տարի չեն արել։ Մտահոգություններ վերջին շրջանում՝ 44-օրյա պատերազմից հետո են ունեցել։

«2021 թվին ենք Նոյեմբերյանի կադաստր գնացել, որ վկայական հանենք, մտիկ արին քարտեզ-մարտեզ, ասին՝ թուրքի տարածք ա։ Ու ասին՝ եթե սահմանազատում տեղի ունենա, հայկականացնեն, էն ժամանակ էլ վկայական կտան», — պատմում է Ոսկեպարի բնակիչ Սիրվարդ Բեգլարյանը՝ նշելով, որ տան հետ կապված այլ փաստաթուղթ չունեն․ տարածքը դեռ 1990-ականներին գյուղապետարանն է տրամադրել։ Ասել են՝ գնացե՛ք, տուն սարքեք, ապրեք։

Հիմա, երբ սահմանազատման գործընթացն իրողություն է, տարածքների «հայկականացում» չի արվում։ Ավելին՝ նախատեսվում է Ոսկեպարի երկրորդ փողոցի առաջին նրբանցքից երեք տուն հանձնել Ադրբեջանին։ Փողոցն Իջեւան-Բագրատաշեն մայրուղու՝ Կիրանց-Ոսկեպար հատվածից թշնամու դիտակետում է լինելու։

«Էն կարմիր տան մոտով, մեր էս երկու տներն էլ հետը, մի քիչ աջով բարձրանում ա, մինչեւ Կիրանցի դրոշակը։ Էս վերեւը գլխավոր ճանապարհն ա՝ դեպի Իջեւան, Դիլիջան։ Չորս օրում քարտեզ չեն գծում, սա շուտվա պայմանավորված բան ա։ 29,800-ից քիչ-քիչ հանում ա»,- ասում է Սիրվարդի որդին՝ Անդրանիկը։

Ոսկեպարցի երիտասարդը վստահ է՝ թուրքը եկավ՝ մայրուղին փակելու է, «վիճելի տարածքներից» էլ մի գրամ հող չի զիջելու։

Տիկին Սիրվարդը, որ օրեր առաջ վստահ էր՝ տնից ոչ մի գնով չի հեռանալու, հիմա արդեն տունն այրելու մասին է մտածում։ Հակասական մտքերն, ասում է, վերջին օրերի տագնապից են գալիս։

«Մինեքը հանել են, բա ո՞նց չվախես։ Իրիկունը անց կացավ՝ թուրքը էկավ, տենող չելավ։ Գալու ա, մորթի, գնա, ո՞վ ա մեր տերը»։

Ոսկեպարում փորձում, բայց չեն կարողանում հասկանալ՝ «վիճելի եռանկյունուն», Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն հարակից՝ նախկինում ադրբեջանցիներով բնակեցված գյուղին, մայրուղու մի հատվածին այդ ինչպե՞ս գումարվեցին փողոցն ու տները։

Կիրանցի բնակիչ Մհեր Սիմոնյանն արդեն պայմանավորվել է՝ եթե պայքարը չհաջողեն, եւ սահմանը գծվի, տրակտորիստ է գալու, տունը քանդի։ Տունը, որ 21 տարվա արտագնա աշխատանքի արդյունքում է կառուցել։ Ծառերն էլ, հավանաբար, պտուղ տալ չեն հասցնի․ ծաղկած այգին էլ մտադիր է հատելու․․․ «որ թուրքին չմնա»։

«1975 թվին ա կառուցվել էս տունը։ Սովետմիության ժամանակ էլ չէիր կարա Ադրբեջանի տարածքում ինչ-որ բան անես։ Կադաստրի վկայականը ձեռիս, արխիվ կա վերջապես, թե ումից եմ առել, որտեղ ա էդ տունը։ Բայց կադաստրի փաստաթուղթն էլ հիմք չի։ Այսինքն, մենք անօրինական, ապօրինի զավակներ ենք էս երկրի համար, ովքեր ապօրինի ընտրություն են արել, բանկից փող վերցրել։ Ստացվում է՝ ադրբեջանի քաղաքացի եմ, կարամ, օրինակ, էդ փողը չտամ», — ասում է Մհերը։

Վերջին օրերին Կիրանցի երեք տասնյակից ավելի բնակիչներ համացանցում իրենց պատկանող տների, շինությունների եւ գյուղատնտեսական նշանակության հողատարածքների կադաստրային վկայականներն են հանրայնացրել՝ ցույց տալու համար, որ սահմանազատման գործընթացով Ադրբեջանին լրիվ կամ մասնակի տրվող տարածքները որեւէ աղերս չունեն այդ երկրի հետ։ Եվ չեն ունեցել։ Ինչպես որ ադրբեջանական չեն գյուղի պատմական կենտրոնը, եկեղեցին, գերեզմանոցը, որոնց միջով էլ անցնելու է հայ-ադրբեջանական նոր սահմանագիծը։

Իսկ Կիրանցի դպրոցի նորակառույց շենքն այդ գծից ընդամենը 20 մետր է հեռու։ «Ո՞ր մի խելացի ծնողը կթողի իրա էրեխեն էստեղ դպրոց գնա»,- հարցնում է Մհերը։

Իրենք տանը դպրոցական չունեն։ Տղան, որ օրեր առաջ էր ՌԴ մեկնել՝ աշխատելու, վերադարձել է։ Աղջիկն էլ հարեւան Ծաղկավանից է երեխայի հետ հայրական տուն շտապել, որ նաեւ գերեզման՝ տատին այցելի։ Գուցե վերջին անգամ, ասում է։

Հեղինակ` Տաթևիկ Ճուղուրյան, Ալիք Մեդիա

33 տարի շարունակ այս օրը՝ մայիսի 6-ը, Նոյեմբերյան համայնքի համար հերոսացման և ցավի օր է:

Համայնքի բնակիչները հարգանքի տուրք են մատուցում 1991 թ. Խորհրդային Միության բանակի և Խորհրդային Ադրբեջանի օմոնականների «Կոլցո» օպերացիայի հետևանքով զոհված ոստիկանների հիշատակին:

—
1991 թվականի մայիսի 6-ի լուսաբացին Ոսկեպար գյուղի մերձակա անտառում խորհրդային բանակի ու ադրբեջանական օմոնի ծուղակն ընկավ Նոյեմբերյանի ոստիկանության 24 աշխատակից: Սա, թերևս, Արցախյան ազատամարտի ամենաողբերգական դրվագներից մեկն է:

Մայիսի 5-ի ուշ երեկոյան Նոյեմբերյանի ներքին գործերի բաժնում ահազանգ է ստացվում, որ ադրբեջանցիները հատել են Նոյեմբերյանի սահմանն ու շարժվում են դեպի Ոսկեպար: Ոստիկանների խումբը ավտոբուսով ու «Նիվայով» գնում է պաշտպանելու գյուղի խաղաղ բնակչությանը: Գնում են սարերով, որովհետև գյուղ տանող ճանապարհը ադրբեջանցիների գնդակոծության տակ էր:

Գյուղ չհասած՝ անսպասելի հայտնվում են խորհրդային բանակի զինվորականներն ու սկսում կրակել: Տխրահռչակ «Կոլցո» օպերացիան ընթացքի մեջ էր… 11 ոստիկան զոհվում է տեղում, մյուսները գերեվարվում են. նրանցից երեքը մահանում են ադրբեջանական բանտերում: Այս դեպքից ժամեր անց խորհրդային զինվորները խաբեությամբ զինաթափում ու գերի են վերցնում նաև Ոսկեպարը պաշտպանող 45 ոստիկանների ու դարձյալ հանձնում ադրբեջանցի օմոնականներին:

«Փաստերի ստուգման հարթակը» գրել է, որ Google Maps-ում ներկայացված՝ Տավուշում սահմանազատման ենթակա հայ-ադրբեջանական սահմանը համընկնում է 1976 թվականի Խորհրդային Միության Գլխավոր շտաբի համապատասխան տեղանքի՝ խորհրդային Հայաստանի ու խորհրդային Ադրբեջանի վարչական սահմանների վերաբերյալ քարտեզին։

6-7-րդ դարերում կառուցված Ոսկեպարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին ԽՄ ԳՇ քարտեզով սահմանազատման դեպքում կմնա հայկական կողմում, սակայն ադրբեջանական սահմանից ընդամենը 10-20 մետր հեռավորության վրա։

Ինչպես ԳՇ քարտեզում, այնպես էլ Google Maps-ում, Կիրանցի դպրոցը տեղակայված է Ադրբեջանի հետ սահմանից ուղիղ գծով մոտ 360 մետր հեռավորության վրա։

Այսպիսով, Տավուշում 1976 թվականի՝ ԽՄ ԳՇ քարտեզներով սահմանազատման հետևանքով, չնայած Ոսկեպարի եկեղեցին ու Կիրանցի դպրոցը մնում են հայկական կողմում, սակայն հայտնվում են Ադրբեջանի սահմանից չնչին հեռավորության վրա։

Ապրիլի 22-ին՝ ժամը 20:10-20:30-ն ընկած ժամանակահատվածում, Ոսկեպար – Աշաղը Ասկիպարա միջտարածքում` գետից ձախ հատվածում և Բաղանիս Այրումից 750մ հյուսիս-արևելք հատվածում, ականազերծման աշխատանքների շրջանակում տեղի կունենան պայթեցման աշխատանքներ՝ վերը նշված հատվածներից յուրաքանչյուրում մեկական պայթյուն. ՀՀ ՊՆ

Հարակից հատվածի բնակչությանը խնդրում ենք խուճապի չմատնվել:

Կիրանց-Ոսկեպար միջպետական ճանապարհը այսօր առավոտից կրկին փակ է: Երկուշաբթի օրը փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը խոստացել է այցելել Կիրանց` պատասխանելու բնակիչների հարցերին:

Հիշեցնենք, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման հանձնաժողովների ապրիլի 19-ին կայացած նիստին հաջորդած հայտարարությունից ժամեր անց բնակիչները փակել էին Կիրանց-Իջևան ու Բաղանիս-Նոյեմբերյան ճանապարհահատվածները: Բնակչության ընդվզումը շարունակվում է. երկրորդ օրն է փակվում է Կիրանց գյուղի ճանապարհը:

Լուսանկարը` Գոհար Վարդանյանի

«Տավուշը հանուն հայրենիքի» քաղաքացիական նախաձեռնության կազմակերպմամբ Ոսկեպարի գյուղամեջում ապրիլի 13-ին հավաքվել էին մի խումբ քաղաքացիներ՝ պետությանը տեր լինելու իրենց հանձնառությունը արտահայտելու համար։

Ի սատարումն հանրահավաքին, Ոսկեպար էին եկել Հայաստանի տարբեր մարզերից ու մայրաքաղաքից։ Երգիչ Արսեն Գրիգորյանի կարծիքով սա ամբողջ հայության խնդիրն է, ոչ թե ոսկեպարցիների կամ տավուշցիների։

Արդեն մեկ ամիս շարունակ Ոսկեպարի շուրջ ծավալվող իրադարձությունները անհանգստություններ են պատճառում տարածաշրջանի բնակչությանը։ Բնակիչների հորդորը գյուղի կենսական նշանակության գնահատումն ու կարևորումն է։

Հարյուրավոր քաղաքացիներ իրենց աջակցությունն ու պատրաստակամություն հայտնեցին՝ վերահաստատելով՝ Տավուշը հանուն հայրենիքի։

Մարտի 31-ին Հայ Առաքելական եկեղեցին տոնում է Քրիստոսի հրաշափառ Հարության տոնը:
Տոնը ընդունված է կոչել նաև Զատիկ, որը նշանակում է զատում, բաժանում, հեռացում մեղքերից և վերադարձ առ Աստված։ Քրիստոսի Հարության ավետիսը հնչեց նաև սահմանամերձ Ոսկեպարի 7-րդ դարում կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցում։

Հայաստանի տարբեր շրջաններից ու աշխարհի տարբեր կետերից մի խումբ ուխտավորներ Ոսկեպարում աղոթք արեցին՝ Տավուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանի հանդիսապետությամբ։

Վերջին շրջանում Ոսկեպարի շուրջ ծավալված իրադարձությունների մասին խոսելիս ոսկեպարցիները ընդգծում են՝ գյուղը, 7-րդ դարի եկեղեցին Հայաստանի դարպասն են։

Աղոթքից հետո եկեղեցու բակում ընթացավ ավանդական հավկիթախաղը՝ կրկին ավետելով Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց․ Օրհնյալ է Հարությունը Քրիստոսի։