Ավանդության համաձայն՝ 1757 թվականին Արցախի Խաչենի մելիքությունից Տավուշ է տեղափոխվել Մելիք Մխիթարը իր որդու՝ Թումանի հետ։ Այստեղից են հաշվարկում Բերդի Թումանյանների տոհմածառի արմատները։ Շուրջ 300 տարվա ընթացքում Տավուշի Թումանյանների տոհմի պատմությունը նշանակալի ու արժեքավոր իրադարձությունների հետ է աղերսվում։
Ի նշանավորումն Թումանյանների տոհմի 270-ամյակի և տոհմի հիմնադրի 300-ամյակի՝ հուլիսի 12-ին Բերդում համախմբվել էին Տավուշի, Հայաստանի ու աշխարհի տարբեր անկյուններից ժամանած Թումանյանները։ Արմատների արժևորման խորհրդանշական այս միջոցառումը մեկնարկեց Բերդի հին գերեզմանատանը՝ տոհմական դամբարանում։ Այստեղ կատարվեց հոգևոր կարգ՝ Բերդի տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ Տեր Արամ քահանա Միրզոյանի ձեռամբ։ Բերդի Սուրբ Սարգիս մատուռը, որը կառուցվել է Թումանյանների ձեռքով դեռևս 19-րդ դարում, կրկին աղոթքով էր լցվել։
Ներկայիս Թումանյանները ոչնչով չեն զիջում իրենց ազնվական ապուպապերին։ Նրանք պատվով շարունակում են հայկական և տոհմական ավանդույթները՝ դաստիարակելով ու կրթելով Թումանյանների արժանի սերունդներին։ Թումանյաններն, ապրելով Բերդում, Հայաստանի տարբեր անկյուններում, զարգացրել են գիտությունը, արվեստն ու մշակույթը։
Թումանյաններն ու տոհմի բարեկամները ներկա էին «Թումանյանների պատմությունը» և «Նշանավոր Թումանյաններ» խորագրերով միջոցառմանը։ Սա պատմական ու արժեքային հիշեցում էր բոլորին՝ հիշել և փոխանցել, թե ովքեր են իրենց նախնիները և ինչ ժառանգություն են թողել։ Նշանավոր Թումանյանների անունները՝ Ստեփան Բեգից մինչև Ստյոպա Թումանյան, Արշակ Բեյից մինչև Վիտյա Թումանյան, կենդանի պատումներ են՝ արժանապատիվ կյանքի, գիտելիքի, պայքարի և նվիրումի։ Այդ պատմությունն ուսանելի ու լավ օրինակ է՝ հատկապես երիտասարդ թումանյանների, տավուշեցիների ու հայերի համար։
Միջոցառման ամենասպասված պահը տոհմածառի հանդիսավոր բացումն էր։ Տասնյակ ճյուղերով ու անուններով զարդարված այս ծառը միավորում է սերունդներին։ Ներկաների սրտերում մեկ մաղթանք է՝ տոհմը շարունակի ծաղկել ու զորանալ։ Տոհմածառը երկար, ջանադիր ու մանրակրկիտ աշխատանքի արդյունք է՝ օրվա կազմակերպիչ Արթուր Թումանյանի նվիրումով։
Տոհմերը ուժեղ են, երբ հիշողություն ունեն։ Բերդի Թումանյանները հիշում են, պահպանում են և արժևորում՝ հանուն նախնիների ու հանուն ապագա սերունդների։ Այսօր էլ Թումանյանները ապրում, արարում են՝ զարկ տալով Բերդի, Տավուշի և Հայաստանի մշակութային ու հանրային կյանքին, երկրի զարգացմանը։
