Յուրաքանչյուր մարդ կենցաղում, աշխատավայրում, ուսումնական հաստատությունում կամ շրջակա միջավայրի պայմաններում կարող է հայտնվել այնպիսի իրավիճակներում, որոնք դուրս են գալիս մարդու կենսագործունեության բնականոն պայմանների շրջանակներից և ուղեկցվում են մարդու կյանքի և կենսագործունեության վրա բացասաբար ազդող գործոններով: հայտնվելով նման բարդ և անսովոր իրավիճակներում, երբ անհրաժեշտ են արագ ու հստակ գործողություններ, հաճած մարդը դաոնում է միանգամայն անօգնական, անընդունակ’ լուծելու պարզ, բայց կենսականորեն կարևոր խնդիրներ:
Ինչպե ս խուսափել նման իրավիճակներից կամ հայտնվելու դեպքում ինչպե ս նվազեցնել դրանց ծայրահեղությունը և մեղմել հետևանքները: Արտակարգ իրավիճակներն աոաջանում են տարերային, տեխնածին և այլ աղետների հետևանքով: Դրանք կարող են տեղի ունենալ յուրաքանչյուր օր’ անկախ տարվա եղանակից, օրվա ժամից, մարդկանց պատրաստ կամ անպատրաստ լինելուց: Երբեմն աղետն անսպասելի է, դաժան ու անողոք: 2աճւււխ ժամանակ չի լինում իրավիճակը գնահատելու, որոշում ընդունելու, իսկ իրավիճակը պահանջում է գործել ակնթարթորեն, արագ, ավտոմատ կերպով: Մարդկությանը պատուհասած աղետներից քաղած դասերը և կենսափորձը մեզ հուշում են, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է կարողան գործել իրավիճակին համարժեք և արտակարգ իրավիճակներում պահելաձևի, վարքի կանոններին համապատասխան:
Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության և քաղաքացիական պաշտպանության հարցերով ուսուցման բնագավաոում աճող սերնդի ուսուցումը կարևոր նշանակություն ունի, քանի որ նման իրավիճակներում’ աղետի հանկարծակիության, իրավիճակի ծայրահեղության, ունակությունների, հմտությունների, կենսափորձի, բարոյահոգեբանական պատրաստության պակասի և այլ օբյեկտիվ պատճաոներով երեխաներն աոավել խոցելի են: Եվ, վերջապես, այսօրվա երեխան վաղվա ճարտարագետն է, բժիշկը, օրենսդիրը, քաղաքագետը, շինարարը, ով պետք է կաոուցի վաղվա անվտանգ աշխարհը: Իսկ որքանով նրանց կհաջողվի ապահովել մեր վաղվա անվտանգությունը, կախված է նրանից, թե ինչպես մենք այսօր մեր երեխաներին կմատուցենք կյանքի կարևոր ճշմարտություններն այն մասին, որ աղետների կանխարգելումը և անվտանգության կանոնների պահպանումը կյանքի հրամայականն է և օբյեկտիվ անհրաժեշտություն: Եվ որքան արագ մենք այդ ճշմարտությունն յուրացնենք և հասկանանք, այնքան ավելի հազվադեպ մեր փողոցներում կհնչեն փրկարարական և հրշեջ մեքենաների շչակների ազդանշանները:
Ուսուցումը պետք է սկսել մանուկ հասակից, փուլ աո փուլ’ հաշվի առնելով երեխայի զարգացման շրջանները, դրսևորումները, հետաքրքրասիրությունները և այլ գործոններ: Չէ որ նրանք տարբեր տարիքում յուրովի են ընկալում շրջակա միջավայրը, հասկանում այն և կառուցում իրենց վերաբերմունքը շրջապատի նկատմամբ: Ուսուցումը նաև պետք է նպաստի երեխաների մոտ սեփական անձի, հասարակության և պետության հանդեպ հոգատար ու սրտացավ վերաբերմունքի ձևավորմանը: Միաժամանակ, մանուկ հասակում է ձևավորվում ապագա քաղաքացու սոցիալական դիրքորոշումը, հասարակական գիտակցությունը և ոչ միայն համընդհանուր արժեքների կուլտուրան, այլև անվտանգության կուլտուրան, ինչը ենթադրում է’ անվտանգության ապահովման բնագավառում անձի և հասարակության կրթական մակարդակի, բանական կենսագործունեության և անվտանգ գործելակերպի կանոնների իմացություն և կիրառում:
Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության հարցերով ուսուցման համար ամենահարմար վայրը դպրոցն է, որտեղ տարբեր տարիքի, խառնվածքի, դաստիարակության, մարդկային տեսակի երեխաների մեծ զանգված անց է կացնում իր կյանքի (10-12 տարի) և ժամանակի (օրվա 6-8 ժամը) զգալի մասը:
Դպրոցը նաև մարդկային մեծ կուտակումներով օբյեկտ է: ձետևաբար, դպրոցի կարևոր խնդիրներից մեկը պետք է համարել աշակերտների և աշխատող անձնակազմի անվտանգության ապահովումը դպրոցի սահմաններում, քանի որ արտակարգ իրավիճակներում դպրոցը կարող է հայտնվել քիմիական և ճառագայթային վարակման, ավերածությունների, սելավավտանգ, հրդեհավտանգ և պայթունավտանգ, սողանքային կամ ջրածածկման գոտում:
Մեծ է մանկական մահացությունը տարերային, տեխնածին աղետների և ռազմական գործողությունների վարման ժամանակ:
- Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ մանկական մահացությունը կազմեց 9,3 տոկոս, իսկ մանկական տրավմատիզմը’ 27,24 տոկոս:
- Փոքրիկ Բեսլանում ահաբեկչության հետևանքով զոհվեցին հարյուրավոր անմեղ երեխաներ’ ծնողների և ուսուցիչների հետ միասին:
- 2005 թ. Պակիստանում տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ
դպրոցների ավերակների տակ մնաց 16 000 դպրոցական: Արևմտյան Իրանում 2005 թ. տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ ավերվեց 130 դպրոց, որի հետևանքով տուժեց 36 000 դպրոցական:
Մինչդեռ յուրաքանչյուր երեխայի կորուստը հավասարազոր է 40-70 տարվա արդյունավետ կյանքի կորստի:
«1988 թ. դեկտեմբերի 7-ին Լենինականի թիվ 9 միջնակարգ դպրոցի փլատակներից փորձում էին փրկել երեխաներին: Ավաղ, շատ քչերն էին կենդանի մնացել: Մեծ Պառնիի դպրոցի փլատակներում էր մնացել 53 աշակերտ: Սպիտակի, Նալբանդի դպրոցներից և մանկապարտեզներից միայն ավերակներ էին մնացել…» Սակայն հնարավոր էր փրկել և փրկվել:
Դպրոցի տարհանման միջոցառումների կազմակերպումը
Տարհանման պլանի մշակում
Օրվա մեծ մասը երեխան անց է կացնում շենքերում’ տանը, դպրոցում, մանկապարտեզում. Սակայն արտակարգ իրավիճակների և ռազմական գործողությունների առաջացման (սպառնալիքի) ժամանակ կարող են առաջանալ գործոններ, որոնց ազդեցությունը վտանգավոր է երեխաների կյանքի և առողջության համար: Նման իրավիճակներում նպատակահարմար է լքել շենքի տարածքը, իրականացնել տարհանում:
Տարեանում’ վտանցավոր տարածքից անվտանց տարածք մարդկանց, կենդանիների ն նյութական արժեքների ժամանակավոր տեղափոխում ու տեղաբաշխում («Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» 22 օրենք):
Վտանգավոր տարածք‘ տեղանք կամ աոանձին բնակավայր, օբյեկտ, որտեղ արտակարգ իրավիճակի կամ ոազմական գործողությունների հետևանքով աոաջացել կամ կարող են աոաջանալ մարդկանց կյանքի, աոողջության և բնականոն կենսագործունեության վրա բացասաբար ազդող գործոններ:
Անվտանգ գոտի‘ տեղանք, բնակավայր, որը գտնվում է հնարավոր ավերածությունների և վտանգավոր տարածքներից ու օբյեկտներից դուրս ու պիտանի է տարհանվող բնակչությանը տեղավորելու համար:
Յուրաքանչյուր դպրոցի տնօրեն պատասխանատվություն է կրում դպրոցի ողջ անձնակազմի անվտանգության համար: Դպրոցի տնօրենի ղեկավարությամբ է կազմակերպվում և պլանավորվում արտակարգ իրավիճակներում աշակերտների և աշխատողների պաշտպանությունը:
Դպրոցի տնօրենը դպրոցի քաղաքացիական պաշտպանության պետն է: Համաձայն դպրոցի քաղաքացիական պաշտպանության պետի համապատասխան հրամանի’ նշանակավում են դպրոցի քաղաքացիական պաշտպանության պաշտոնատար անձիք:
Դպրոցի ռազմագիտության ուսուցիչը‘ դպրոցի քաղաքացիական պաշտպանության պետի տեղակալը, դպրոցի քաղաքացիական պաշտպանության շտաբի պետն է:
Դպրոցի կազմակերպչական հարցերով փոխտնօրեն’ դպրոցի տարհանման հանձնաժողովի նախագահ:
Դպրոցի բժիշկը կամ բուժքույրը’ աոաջին բուժօգնության հարցերով պատասխանատու:
Դպրոցի տնտեսվարը’ նյութատեխնիկական ապահովման հարցերով պատասխանատու:
Տարհանման անցկացումը պահանջում է տարհանման միջոցառումների նախնական պլանավորում և դպրոցի անձնակազմի բազմակողմանի պատրաստում: Դպրոցի տնօրենի համապատասխան հրամանով տարհանման միջոցառումների պլանավորումը, կազմակերպումը և անցկացումը դրվում է տարհանման հանձնաժողովի վրա, որի նախագահ է նշանակվում կազմակերպչական հարցերով փոխտնօրենը:
Տարհանման հանձնաժողովի հիմնական խնդիրներն են
-
- Տարհանման մարմինների ստեղծումը, համալրումը և պատրաստումը:
- Դպրոցի տարհանման պլանի մշակումը և ճշգրտումը: Պլանի ճշգրտումը անց է կացվում ուսումնական փորձարկումների միջոցով տարեկան 2 անգամ. գարնանը’ մարտի 1-ին, աշնանը’ նոյեմբերի 1-ին:
- Տարհանման միջոցառումների կազմակերպումը:
Տարհանման հանձնաժողովի գործունեությունը կանոնակարգվում է տարհանման և մշտական կազմի ազդարարաման պլաններով:
Տարհանման պլան’ նախապես մշակված փաստաթուղթ, որով կանոնակարգվում են մեկ տարածքից (բնակավայրից, օբյեկտից) մեկ այլ տարածք (բնակավայր, օբյեկտ) բնակչության տարհանման միջոցառումները:
Յուրաքանչյուր օբյեկտի, այդ թվում նաև դպրոցի տարհանման պլանը բաղկացած է տեքստային և գրաֆիկական մասերից:
Տեքստային մասը բաղկացած է դպրոցի բնութագրից, ելակետային տվյալներից և աղյուսակներից (բոլոր հնարավոր իրավիճակների համար):
