Կակազությունը լոգոնեւրոզ է, ոչ ճիշտ լեզվային պահվածք։ Ողջ աշխարհի բնակչության գրեթե մեկ տոկոսը տառապում է այդ արատով։ Խոսքի խաթարումը տարածված է ոչ միայն մեծահասակների, այլեւ երեխաների շրջանում եւ տարբերվում է ոչ միայն դրսեւորումների մեջ, այլեւ՝ ըստ առաջացման պատճառի, ախտանշանների եւ ոչ միշտ արդյունավետ բուժման ընթացքով։
Գործնական հոգեբանությունը զարգանում է, եւ եթե սովորական ընդունված մեթոդների օգնությամբ կարելի էր հաջողության հասնել 50 տոկոսի դեպքում, ապա հոգեբան Վլադիմիր Կուկկի մեթոդով՝ 70-80 տոկոսի դեպքում։ Նրա հեղինակային ծրագիրը կոչվում է “Խոսիր, Ցիցերոն”։
Շրջապատի հետ շփման դժվարությունները, հատկապես պատանեկան տարիքում, մեծապես ազդում են տվյալ անձի անհատականության ձեւավորման վրա, խանգարում են սովորել, աշխատել, ու ամբողջությամբ բացահայտել մտավոր ընդունակություններն ու հնարավորությունները։
Կակազության հիմքում կարող են հոգեբանական եւ նյարդային բնույթի խնդիրներ լինել։ Ոչ ճիշտ խոսքային պահվածքն անհրաժեշտ է դիտարկել որպես նեւրոզ։ Այն հենց այդպես էլ անվանել են՝ լոգոնեւրոզ։ Բուժման եղանակներն էլ համապատասխանաբար պետք է հոգեբանական լինեն։ Իսկ եթե հիմքում գլխուղեղի վնասվածքն է, ապա բուժումը պետք է իրականացնել նյարդաբանական եղանակներով։ Կակազության պատճառները պարզելու համար անհրաժեշտ է հետազոտել գլխուղեղը, համակարգչային տոմոգրաֆիա կատարել, հնարավորության դեպքում հետազոտել աչքի հատակը, ռենտգենյան ճառագայթներով նկարել գլխուղեղը։ Եթե ստուգման բոլոր արդյունքները դրական են, ապա կարելի է համարել, որ պատճառը հոգեբանական է։ Ներգանգային բարձր ճնշման եւ գրգռվածության բարձր աստիճանի դեպքում նյարդաբանական օգնությունը դառնում է բուժման ծրագրի բաղկացուցիչ մաս։
Եթե երեխան կամ երիտասարդը ստացած հոգեբանական վնասվածքի հետեւանքով կակազում է հասակակիցների կամ որեւէ պատկառելի մարդու հետ զրուցելիս, հուզվելիս, մեծ լսարանի առաջ ելույթ ունենալիս, դասարանում դաս պատմելիս եւ այլն, ապա լավ արդյունք կարող են տալ հոգեթերապիայի ինչպես անհատական, այնպես էլ խմբային բուժումը։ Նախապատրաստական եւ ախտորոշիչ փուլից հետո, ստացված տվյալների հիման վրա սկսվում է դեղորայքային բուժումը, որի ընթացքում կիրառվում են սթրեսը վերացնող դեղամիջոցներ։
Խոսքի շտկումը
Կակազող երեխաներն ու դեռահասները հասարակության մեջ շատ երկչոտ ու զգայուն են։ Նրանց համար արտահայտվելու դժվարությունը միան մեկն է։ Երեխաները չափազանց անհանգստացած են, չափից ավելի շատ ջանքեր են գործադրում ճիշտ խոսելու համար, աշխատում են գիտակցաբար եւ ենթագիտակցաբար վերահսկել իրենց յուրաքանչյուր բառը, ծանրութեթեւ են անում իրենց յուրաքանչյուր գործողություն, յուրաքանչյուր հնչյուն։ Նրանց պետք է սխալվելու իրավունք տալ։ Կակազող մարդիկ իրենց ջանքերով հենց իրենք են խանգարում խոսքային ապարատի աշխատանքին։ Երբ հաջողվում է վերջապես բաց թողնել “խոսքային արգելակները”, նրանց խոսքը դառնում է առավել սահուն եւ ազատ։ Երեխաներն ու դեռահասները դադարում են անհանգստանալ, անընդհատ վերահսկել իրենք իրենց ու սկսում են հանգիստ, “ստեղծագործաբար” խոսել։
Հակառակ նախապես սովորած կամ անգիր արված խոսքի, ստեղծագործական խոսքն ինքնաբերական է ու բնական։
Այս խնդրին համարյա միշտ ավելանում է նաեւ, այսպես ասած, գնահատականի երկակի կախվածությունը` սեփական հսկողությունը (արդյո՞ք ճիշտ եմ խոսքում) եւ շրջապատի ենթադրյալ գնահատականը (արդյո՞ք նրանց դուր կգա, թե ինչպես եմ խոսում)։ Հոգեբանի (կամ հոգեթերապեւտի) առաջին խնդիրն այդ կախվածությունն ու վախը վերացնելն է։ Կիրառվող հնարքներից մեկը հետեւյալն է։ Կակազող դեռահասին ականջակալներ են տալիս, որտեղ մեղմ ու հանգիստ երաժշտություն է հնչում, որը թույլ է տալիս նրան լսելու իր սեփական խոսքը` միաժամանակ խանգարելով վերահսկել այն։ Այդ ժամանակ դեռահասներին առաջարկում են բարձրաձայն եորեւէ գիրք ընթերցել կամ ցանկացած տեքստ։ Նրանց խոսքը ձայնագրվում է, որը հետագայում լսելով կարող եք համոզվել, որ այդ մշտական հոսկողությունը վերացնելուց հետո խոսքը դառնում է հանգիստ ու սահուն։ Այդպիսի վարժություններ շատ կան։ Օրինակ` բարձր կամ ցածր ձայնով, արագկամ դանդաղ, ատամները սեղմած, շնչառությունը կարգավորելով ընթերցանությունը։
Կանոնավոր խոսքային վարժությունների շնորհիվ հիվանդագին ռեֆլեքսները վերանում են եւ ձեւավորվում են նոր, ազատ խոսքի ռեֆլեքսներ։
Կակազության նախանշաններն են` բարձր, բարակ ձայնը, արագ, կտրատվող ու ընդհատվող խոսքը, վանկերի կրկնությունը, հնչյունների երկարացումը, արագ ու ընդհատվող շնչառությունը, ինչպես նաեւ այն, որ շնչելիս երեխայի ուսերը չեն իջնում-բարձրանում, պարանոցը սեղմված է, իսկ գլուխը լարված ու ներքեւ կախված։ Այս նախանշանները նկատելիս պետք է փորձել դրանք արագ վերացնել։ Սա հատկապես վերաբերում է նեւրոզների նկատմամբ հակում ունեցող երեխաներին։
Չինացիներն մի այսպիսի ասացվածք ունեն. “Գնացքը, որին սպասում են, երբեք չի գա”։ Բանավոր խոսքի հետ կապված խնդիրներ են ունեցել նաեւ Հայտնի քաղաքական գործիչ սըր Ուիլյամ Չերչիլը, գիտնական Իսահակ Նյուտոնը, գրող Ու. Սոմերսեթ Մոեմը, դերասաններ Մերիլին Մոնրոն, Բրյուս Ուլիլիսը, բանաստեղծ Ռոբերտ Ռոժդեստվենսկին, մանկական “Քեռի Ստյոպա” գրքի եւ Ռուսաստանի հիմնի հեղինակ Սերգեյ Միխալկովը եւ այլոք, սակայն նրանք կարողացել են համառ ջանքերի շնորհիվ վերականգնել անկաշկանդ խոսելու ունակությունը։ Ահա թե ինչ է պատմում Ս. Միխալկովը. “Ես տասնյոթ տարեկան էի։ Մանկուց տառապելով լեզվի արատով` կակազությամբ, ես երբեք դրանից չէի ամաչում։ Ես ինքս էի ինձ վրա ծիծաղում եւ տարբեր բարդ իրադրություններում փորձում խաղարկել իմ թերությունն այնպես, որ իմ հասակակիցներից եւ ոչ մեկի մտքով չէր անցնում ինձ ծաղրել դրա համար։ Հումորի զգացումից զուրկ մարդը շատ հաճախ նեղացկոտ եւ այդ պատճառով դժբախտ է լինում։ Նա ձանձրալի է եւ ցանկացած, նույնիսկ հաջողված կատակը կարող է ընդունել որպես վիրավորանք։ Դրա փոխարեն մարդու ինքն իր վրա ծիծաղելու ընդունակությունը կյանքում անգնահատելի է”։
