“Որտեղ եմ ես եղել, մինչ ծնվելը”, “Իսկ ուր ենք գնում մահանալուց հետո”, “Աստված բարի է, թե չար”… Պատասխանելով մեր երեխային անընդհատ հետաքրքրող նմանատիպ հարցերին` մենք օգնում ենք նրան գտնել իր կյանքի իմաստը եւ նպաստում ենք տագնապի նվազեցմանը։
Այսօր մենք ապրում ենք այնպիսի միջավայրում, որտեղ կրոնը արդեն չունի այն ուժը եւ դերը մարդու կյանքում, որն այն ուներ մեր նախնիների համար։ Եթե առաջ մարդիկ աստվածասեր ու աստվածապաշտ էին, պարտադիր եկեղեցի էին գնում, ապա այսօրվա մարդը հաճախ նշանակություն չի տալիս Աստծո գաղափարին։ Եվ խնդիրն էլ հենց այն է, որ մենք պատրաստ չենք մեր երեխաների հետ խոսել այդ թեմայով։
Շատ ծնողներ, բախվելով նմանատիպ խնդիրների, փորձում են խուսափել այս դժվարին հարցերին պատասխանելուց։ Սակայն, շարունակելով խուսափել այդ հարցերից, մենք զրկում ենք մեր երեխաներին հոգեւոր ու մշակութային փորձ ձեռք բերելու հնարավորությունից եւ հող ստեղծում զանազան աղավաղված ինֆորմացիայի հավատալու համար։
Երբ երեխան իմանում է, որ գոյություն ունեն տարբեր կրոններ, որոնց կրողները կարող են խաղաղ գոյատեւել կողք կողքի, նրա անհատականությունն առավել ներդաշնակ ու ամբողջական է լինում։ Մշակույթում կրոնն իր դրոշմն է թողնում ամեն ինչ վրա` երաժշտության, գրականության, պատմության։ Եթե երեխան կրոնի մասին պատեկրացում չունի, ապա նա չի կարող խորապես հասկանալ ու ընկալել նաեւ մշակույթը։
Եթե երեխան կրոնասեր ընտանիքում է մեծանում, ապա դա չի նշանակում, որ հավատքի հետ կապված բոլոր հարցերը մեխանիկորեն լուծվում են։ Շատ հեշտությամբ ծնողներն Աստծուն կարող են ներկայացնել որպես ոստիկան, ումից երեխան պետք է վախենա։ Դրանից խուսափելու համար, պետք է անպայման երեխային ասել, որ Արարիչը մեծ սեր է տածում մարդկանց հաբդեպ եւ շատ համբերատար է։
Երեխայի վրա բացասական ազդեցություն կարող է թողնել այն, որ ծնողը պարտադրում է, ստիպում է երեխային հավատալ կամ չհավատալ Աստծուն։ Պատմեք երեխային, թե դուք ում եք հավատում, եւ բացատրեք, թե ձեզ ինչ է տալիս այդ հավատքը կյանքում։ Եթե դուք չգիտեք երեխայի կողմից տրվող հարցերի պատասխանները, անկեղծորեն ասացեք երեխային այդ մասին, այլ ոչ թե ստեք, կամ փոխեք թեման, քանի որ երեխաները շատ լավ զգում են, թե երբ է իրենց ծնողը անկեղծ։ Եթե չգիտեք որեւէ հարցի պատասխան, առաջարկեք նրան այդ մասին նայել գրքում եւ միասին քննարկել։ Դրանով դուք կբավարարեք ինչպես երեխայի հարցասիրությունը, այնպես էլ կամրապնդեք ձեր եւ փոքրիկի կապը։ Երեխան կսկսի ավել շատ վստահել ձեզ։
Ծնողը պետք է վստահեցնի երեխային, որ չկան լավ կամ վատ կրոններ, որ այս կամ այն կրոնի ընտրությունը պայմանավորված է մարդու աշխարհայացքով եւ ընտանեկան ավանդույթներով, այլ ոչ թե` մարդու թերություններով։
Պետք է անպայման հաշվի առնել երեխայի տարիքային առանձնահատկությունները, քանի որ տարբեր տարիքների երեխայի մոտ ընկալման մակարդակը տարբեր է։
– 4—5 տարեկան Այս տարիքում երեխան շատ զգայուն է արձագանքում առեղծվածային երեւույթներին։ Նա շատ հեշտությամբ է հասկանում ու ընկալում Աստծո գոյության գաղափարը, քանի որ նրա գոյությունը երեխային անվտանգության զգացողությամբ է ապահովում։ Երեխային հետաքրքրում է, թե ով է Աստված, եւ նրա գոյությունն ինչ է նշանակում իր համար։
– 5—7 տարեկան Այս տարիքում երեխային հետաքրքրում են ավելի բարդ հարցեր
“Երբ ես մահանամ, ուր եմ գնալու”, “Ինչ է հոգին” եւ այլն։ Երեխան արդեն ընդունակ է ոչ միայն հավատալ ոչ շոշափելի ու անտեսանելի եր–ույթներին, այլեւ ընդունակ է նրանց պատկերացնել։
– 7—11 տարեկան Այս տարիքում երեխան ընդունակ է հասկանալ կրոնական նորմերի եւ ծիսակատարությունների իմաստը, բովանդակությունը։ Նա արդեն կարողանում է ընկալել, որ “Մի սպանիր” պատգամը տարբերվում է մայրիկի` “կռվել չի կարելի” նկատողությունից։
– 12—15 տարեկան Երեխայի ճանաչողական ընկալումը զարգանում է մեծին բնորոշ ընկալմանը համապատասխան։ Դեռահասը սկսում է հասկանալ հոգեւորի իմաստը, որը յուրաքանչյուր կրոնի հիմքն է։
Խոսելով երեխայի հետ նմանատիպ երեւույթների մասին` շատ կար–որ է նաեւ հաշվի առնել երեխայի անհատական առանձնահատկությունները։ Առաջին հերթին պետք է այս ամեն ասվի նրա համար շատ մատչելի լեզվով։ Օր. “Աստված նա է, ով միշտ մեզ սիրում է անկախ ամեն ինչից, այդ իսկ պատճառով մենք էլ ենք նրան սիրում։ Աստծուն տեսնել մենք չենք կարող, սակայն, օրինակ, քամին էլ չենք տեսնում, այլ միայն զգում ենք, Աստծու գոյությունն էլ մեք պետք է զգանք։ Արարիչը հոգ է տանում մեր մասին, նա տխրում է եւ ուրախանում է մեզ հետ”։
Երեխաները հաճախ հարցնում են, թե ինչու է տարբեր ազգերի մոտ Աստվածը տարբեր։ Պետք է նրան ասել, որ Աստված մեկն է, ուղղակի նրան հասկանում ու մեկնաբանում են տարբեր ձեւերով։ Շատ կարեւոր է, որ ձեր խոսքը հնչի շատ ներշնչող, որ փոքրիկը վստահի դրան։ Շատ կարեւոր է այնպիսի ժամանակ ընտրել, որ խոսակցության ժամանակ երեխային ոչինչ չշեղի։ Կարեւոր է նաեւ չմերժել երեխային, եթե նրան որեւէ հարց է անհանգստացնում ու դուք պատրաստ չեք այդ թեմայով զրուցել, ասացեք, որ հիմա չեք կարող այդ մասին խոսել, դրան կանրադառնաք մի քիչ ուշ։ Եվ անպայման արեք դա, մի հետաձգեք անորոշ ժամանակով
Հիշեք, որ երեխաներն ընդունակ են ամեն ինչ հասկանալ, եթե նյութը ներկայացվում է նրանց տարիքին համապատասխան լեզվով, ճիշտ վայրում եւ ճիշտ ժամանակին։
